Bebeklik Döneminde Motor Gelişim

Motor Gelişim

Büyüme ve Gelişme, olgun olmayan davranışlardan olgun davranışlara, basit becerilerden karmaşık becerilere, bağımlı davranışlardan bağımsız davranışlara doğru giden, organizma ile çevrenin birbirini etkilediği, dinamik ve yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Bebeklik döneminde motor davranışların izlenmesi, gelişim sürecinin en önemli parametrelerindendir.

Kaba Motor ve İnce Motor Gelişim

Kaba motor gelişim, dengeyi sağlama, postural kontrolü veya hareketliliği sürdürebilmek için kas gruplarını kullanabilme yeteneğidir. Sağlıklı gelişimin sağlanması ve sürdürülmesi için kaba motor ve ince motor becerilerin değerlendirilmesi ve izlenmesi kritik önem taşımaktadır.

Bebeklik döneminde postural kontrolü sağlayabilmek için en önemli gelişim baş kontrolünün sağlanmasıdır. Özellikle bebeğin dik tutulduğunda baş kontrolünü sağlaması çok önemlidir. Bu gelişim bireysel farklılık göstermekle birlikte yaklaşık olarak bebek ikinci ayına geldiğinde ayakta durma pozisyonunda başını tutabilir.

Baş kontrolünün dışında kaba motor becerilerden özellikle oturma, emekleme, ayakta durma ve yürümenin gelişimi de çok önemlidir.

Motor gelişim, fiziksel büyüme ve gelişme ile birlikte beyin omurilik gelişimi sonucu organizmanın isteme bağlı olarak hareketlilik kazanmasıdır. Motor gelişim, fiziksel, bilişsel ve sosyal gelişim ile ilişkilidir. Kaba motor gelişimi; vücut duruşu ve hareketi, baş kontrolü, oturma, emekleme, ayakta durma, yürüme, koşma, yuvarlanma, zıplama, denge gibi fonksiyonları, ince motor gelişim ise el ve ayakların kullanılması ile ilgili tutma, kavrama, yazma, çizme, kesme gibi becerileri içermektedir. Ayrıca motor gelişim hem kaba motor becerileri hem de ince motor becerileri uygulayabilme yeteneğindeki ilerleme ve değişimdir.

Bebeklik döneminde, motor gelişimin anlaşılması sağlıklı çocuğun izleminde tüm profesyoneller için önemlidir. Kaba motor davranışlar erken dönemde bebeğin uyumunu gösteren etmenlerdendir. Örneğin bebeğin yürümeye başlaması özerkliğini, daha geniş bir çevreyi keşfetmeye başladığını, algısal öğrenmesi ve sosyal etkileşim içinde olduğunu gösterir. Bu dönemde motor beceriler gelişim aşamasındadır. Vücut bölümlerinin gelişimi baştan ayağa ve merkezden uçlara doğrudur. Bebekte baş ve üst ekstremitelerin kontrolü, alt gövde ve ekstremitelerden daha önce gelişir. Örneğin bebek oturmadan önce başını kontrol etme becerisi kazanır. Merkezden uçlara doğru olan gelişme ise bilateral ve simetriktir. Çocuk yakalamak istediği bir obje veya oyuncağa önce omuz, üst kol, avuç ve en son da parmakları ile ulaşır.

Gelişim ilerledikçe bebekler çevreyi keşfetmek için ellerini ve gözlerini kullanmaya başlar. İnce motor becerilerin gelişimi bebeğin el -göz koordinasyon becerisinin gelişimi ile ilişkilidir. İnce motor gelişim, bir objeyi el ve parmak kullanarak kavramayı içerir. Yenidoğan döneminde kavrama ilkel bir refleks iken, ikinci ayın sonlarına doğru bu refleks kaybolur. Bebek aktif olarak nesneyi düşürmeden anlık olarak tutmaya başlar. Yaşamın ilk bir ayında görülen bu ilkel kavrama refleksi giderek istemli bir davranış haline gelir.

Motor Gelişimin Özellikleri

İlkel reflekslerin kaybolması ile birlikte istemli davranışlar gözlenir. Yani gelişimin ilerleyebilmesi için yenidoğan reflekslerinin kaybolması gerekmektedir. Örneğin bebeğin bir nesneyi istemli kavrayabilmesi için, öncelikle ilkel kavrama refleksini kaybetmesi gerekir.

Bebeğin gelişimi ilerledikçe yenidoğan refleksleri yerini amaçlı/istemli hareketlere bırakır.

Bebek bir nesneyi supine pozisyonunda ağzına götürmeden önce prone pozisyonunda bir nesneyi alabilmelidir, yani prone pozisyonu önce gelişir.

Motor gelişim, baştan alt ekstremitelere doğru ilerler. Örneğin bebek ikinci ayında yüz üstü yatırılınca başını ve göğsünü kaldırabilir, dördünü ayda başını, göğsünü ve abdomen bölgesini kaldırabilir, dokuzuncu ayda emekleyip, 12. ayda yürüyebilir.

Motor gelişimi merkezden çevreye ve baştan ayağa bir yön izler. Bu yön ve sıra hiçbir çocukta değişiklik göstermez ancak çocuklar arasındaki bireysel farklılıklar nedeniyle bir davranışı yapma zamanı değişiklik gösterebilir. Bir çocuk 12 aylık yürürken, diğeri gelişiminde hiçbir sorun olmaksızın 15 aylık olduğunda yürüyebilir.

Motor gelişim düzeyleri çocukta çocuğa değişmekle birlikte çeşitli (biyolojik, bireysel, genetik ve çevresel) faktörlerden etkilenir.