Bankalarda Mevduat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

Bankaların önemli fon sağlama araçlarından biri olan mevduatlara ait temel bilgiler ışığında mevduatlara ilişkin muhasebe işlemleri sırasıyla; mevduat hesabı açma, mevduat hesaplarına para yatırma, mevduat hesaplarından para çekme, mevduatlara faiz tahakkuk ettirilmesi ve hesapların kapatılmasından oluşmaktadır. Mevduat işlemlerine ait muhasebe kayıtlarının yapılmasında bankaların kullandığı hesap planındaki hesaplar kullanılır. Mevduat hesabının vadeli -vadesiz, Türk Lirası - Yabancı Para olma durumlarına göre kullanılacak hesaplar farklılık göstermektedir.

Mevduatlara ait yapılan sınıflandırma göz önüne alındığında, her bir sınıflandırma grubu için Tek Düzen Hesap Planında ( TDHP) kullanılacak hesaplar ihtiyaçlar dâhilinde oluşturulmuştur. Bu durumda, ilgili sınıflandırma doğrultusunda mevduat hesaplarının işleyişi incelenmelidir.

Türk Lirası Mevduatlar; Tasarruf Mevduatı, Mevduat Sertifikaları, Dövize Dönüştürülebilir TL Mevduat, Dövize Çevrilebilir TL Mevduat, Resmî Kuruluşlar Mevduatı, Ticari Kuruluşlar Mevduatı, Bankalar arası Mevduat, Diğer Kuruluşlar Mevduatı, Vadesinde İbraz Edilmeyen Mevduat Sertifi kaları hesaplarında izlenir.

Kanun, kararname ve tebliğlere göre mevduatlar; vadesiz ve vadeli olmak üzere ikiye ayrılmıştır, TDHP’de vadesiz tasarruf mevduatı “300 Tasarruf Mevduatı (Yurt İçinde Yerleşik -Gerçek Kişiler) –Vadesiz”, vadeli tasarruf mevduatı da “310 Tasarruf Mevduatı (Y.İ.Y Gerçek Kişiler) -Vadeli” numaralı def ter-i kebir hesaplarında izlenir. Vadeli tasarruf mevduatı hesabı dönem içi ve dönem sonu faiz ödemeli ve vadelerine göre detaylandırılmıştır.

Bankada hesap açtırıldığında müşteriye bir hesap numarası verilir. Hesap kartına ise müşterinin adı soyadı, adresi, hesabın vadeli veya vadesiz olduğu, faiz oranı gibi bilgiler işlenerek mudiye imzalattırılır. Mudiye bir de hesap cüzdanı verilir ve hesabındaki işlemler ayrıntılı olarak cüzdanda izlenebilir. Hesap kartı ile hesap cüzdanı arasında bir tutarsızlık olması durumunda hesap kartı üzerindeki tutarlar doğru kabul edilir.

Bankaya bir hesap açtırılıp hesaba para yatırıldığında ilgili bankada “0 Dönen Varlıklar” grubunda yer alan “010 Kasa” hesabının borcuna karşılık hesabın sınıflandırılmasına göre ilgili hesap alacaklandırılır.

Vadeli mevduat açtırıldığında “310 Tasarruf Mevduatı (Y.İ.Y Gerçek Kişiler) -Vadeli hesabına alacak kaydı yapılacaktır.

Bankadaki hesaplar arasında bir virman gerçekleşeceğinde “300 Tasarruf Mevduatı (YİY- Gerçek Kişiler) -Vadesiz” hesabına hem borçlu hem de alacaklı kayıt yapılacaktır.

Vadesiz mevduat hesabındaki parayı çekildiğinde “300 Tasarruf Mevduatı (YİY - Gerçek Kişiler) -Vadesiz” hesabı borçlandırılacak, buna karşılık bankanın kullandığı “010 Kasa” hesabı alacaklandırılacaktır.

Başka bir şubeden, hesap sahibinin para çekmek istemesi durumuna "provizyon isteme" denir.

Mevduat hesaplarına vadesiz dahi olsalar bankalar tarafından faklı faiz oranlarında faiz tahakkuk ettirilir. Faiz oranı vadeli hesaplar için kullanılan orandan düşük olmakla birlikte, mevduat hesabı ister vadeli ister vadesiz olsun paranın hesaba yatırıldığı ve çekildiği gün için faiz hesaplaması yapılmaz. Faiz başlangıç tarihi, paranın bankaya yatırıldığı ilk iş günü yani valör tarihinde başlar ve vade tarihi bitiminde sona erer. Vade, valör tarihi ile hesabın kapatılma tarihi arasındaki süredir. Ancak, vade sonu tatil gününe denk geliyor ise hesabın kapatılması ilk iş gününe kadar uzar, ancak uzayan süre için faiz hesaplanmaz.

Vadeli mevduat hesaplarında yatırma ve çekme işlemi az olduğun dan, faizini hesaplamak kolay olmaktadır. Vadesiz olanlarda ise faiz he saplamak için çeşitli yöntemlerin desteğine ihtiyaç duyulmaktadır. Çünkü işlem sayısı çok olup bazen bir gün içinde birden fazla para yatırma, çekme veya aktarma söz konusu olabilmektedir.

Faiz üzerinden hesaplanan vergi kesintisi “380 Ödenecek Vergi, Resim Harç ve Primler” hesabının alacak tarafında izlenir.

Banka tarafından tahakkuk ettirilen faizler “610 Türk Lirası Mevduata Verilen Faizler” hesabının borç tarafına kayıt yapılarak izlenir.