Sakarya’dan Lozan’a Askerî ve Siyasi Gelişmeler

Sakarya Savaşı Öncesi Askerî Gelişmeler

I. ve II. İnönü Savaşlarında kazanılan zaferden sonra Yunan ordusu, 8 Temmuz 1921 tarihinde üç koldan saldırıya geçti. Tarihimizde Kütahya - Eskişehir Savaşları adıyla bilinen ve on beş gün kadar süren bu savaşlar çok şiddetli çarpışmalara sahne oldu. Yunan kuvvetlerinin sayı ve lojistik imkân bakımından çok üstün olması sebebiyle, 13 Temmuz’da Afyon, 17 Temmuz’da Kütahya, 19 Temmuz’da da Eskişehir Yunanlıların eline geçti. Türk birlikleri 25 Temmuz’dan itibaren doğal bir savunma hattı olan Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmek zorunda kaldı.

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Ortaya Çıkan Bunalım ve Mustafa Kemal Paşa’nın Başkumandanlığı Kabul Etmesi

Kütahya -Eskişehir Savaşları’ndaki başarısızlık nedeniyle TBMM’de çok hararetli tartışmalar yaşandı ve bu tartışmaların sonucunda Mustafa Kemal Paşa’nın 4 Ağustos 1921’de TBMM’nin gizli oturumunda verdiği önergenin kanunlaştırılması ile 5 Ağustos 1921’de Mustafa Kemal Paşa’ya TBMM’nin tüm yetkilerini üç aylığına kullanması için Başkomutanlık yetkisi verildi.

Tekâlif-i Milliye Emirleri ve Topyekûn Millî Mücadele’ye Katılım

Mustafa Kemal Paşa, Başkumandanlık görevine başlayıp hedeflerini belirttikten sonra, ordunun acil temel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla 7 -8 Ağustos 1921’de kendi imzasıyla “Tekâlif -i Milliye” yani “Millî Vergi” emirlerini yayımladı. Bu emirlerle Türk halkını, maddi ve manevi bütün güçleriyle Millî Mücadele’ye destek vermeye çağırıyordu.

Sakarya Savaşı ve Sonuçları (23 Ağustos13 Eylül 1921)

Sakarya Meydan Savaşı

Başkomutanlık kanununun çıkarılması ve Tekâlif -i Milliye Emirleri' nin yayınlanması ile TBMM Hükümeti hazırlıklarını sürdürürken Yunan Ordusu 23 Ağustos’ta taarruz başlatarak Sakarya Nehri’nin doğusuna geçti. Böylece başlayan Sakarya Savaşı, 13 Eylül 1921’de Sakarya Nehri’nin doğrusunun tamamen düşmandan temizlenmesi ile sona erdi.

Sakarya Zaferi’nin Sonuçları

Sakarya Savaşı’nın kazanılması ile Türk ordusunun 1683 Viyana Kuşatması' ndan sonra başlayan geri çekilişi sona ermiş ve taarruz aşamasına geçilmiştir. Batılı devletlerin Yunanlılara olan güveni sarsılmış ve savaşı sonlandıracak büyük taarruz için üstünlük Türk ordusuna geçmiştir. Bu zaferle Türk milletinin Mustafa Kemal Paşa ve Türk ordusuna olan güveni artmıştır. .

Kars Antlaşması (13 Ekim 1921)

Sovyet Rusya’nın aracılığıyla 13 Ekim 1921’de TBMM Hükümetini temsilen Kâzım Karabekir Paşa başkanlığındaki bir heyet ile Kafkas Cumhuriyetleri (Ermenistan -Gürcistan ve Azerbaycan) temsilcileri arasında Kars’ta bir antlaşma imzalanmıştır.

Bu antlaşma ile Doğu sınırları güvence altına alınmış, Misak -ı Millî üç devlete daha kabul ettirilmiştir

Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)

Türk ordusunun Sakarya Savaşı’nı kazanması üzerine Fransızlar tekrar tutumunu değiştirdi ve Türkiye ile barış yapmaya karar verdi. İki taraf arasında 20 Ekim 1921’de Ankara Antlaşması imzalandı.

Sakarya Savaşı’ndan Büyük Taarruz’a Kadar Geçen Süre İçerisindeki Önemli Gelişmeler

Sakarya Savaşı’nda TBMM Hükümeti’nin kazandığı büyük zaferden sonra savaşı sonlandırmak üzere çeşitli diplomatik girişimlerde bulunuldu. İtilaf Devletleri Dışişleri Bakanları kendi aralarında bir konferans toplayarak bir mütareke tasarısı hazırladılar ve bu tasarıyı 22 Mart 1922’de hem Türk hem de Yunan tarafına ulaştırdılar. Ardından da 26 Mart’ta bir barış tasarısı gönderdiler. TBMM Hükümeti, İtilaf Devletleri’nin hazırladıkları bu tasarıları Misak -ı Milli’ye aykırı olduğu gerekçesi ile reddetti ve kendi tasarısını İtilaf Devletleri’ne sundu. Bu diplomatik girişimler sonuçsuz kalınca TBMM Hükümeti savaş hazırlıklarını hızlandırdı.

Büyük Taarruz ve Başkumandanlık Meydan Savaşı Hazırlıkları

Sakarya Zaferi’nin hemen ardından Başkumandan Mustafa Kemal Paşa, genel seferberlik ilan etmiş, on aylık hazırlık döneminde ordunun eğitim, subay, er, silah ve araç eksiğinin tamamlanmasına çalışılmıştır. Taarruz için Tekâlif -i Milliye (Millî Yükümlülükler) Emirleri ile memleketin tüm kaynakları ordu emrine verilmişti.

Büyük Taarruz ve Başkumandanlık Meydan Savaşı

Son derece gizlilik, dikkat ve titizlikle hazırlanan taarruz planı gereğince 26 Ağustos 1922’de, gün ağarırken saat 04.30’dan itibaren Türk topçularının atışıyla büyük taarruz başladı. Başkumandan, Büyük Taarruz Harekâtını Kocatepe’den yönetiyordu.

30 Ağustos sabahı sıkıştırılan Yunan ordusu ile Türk ordusu arasında büyük bir meydan savaşı başladı. Mustafa Kemal Paşa’nın bizzat yönettiği bu savaşa “Başkumandan Meydan Savaşı” adı verilmiştir.

Mudanya Mütarekesi (11 Ekim 1922)

11 Ekim 1922’de imzalanan Mudanya Mütarekesi ile Türk- Yunan silahlı kuvveleri arasındaki çarpışmalar sona erdi. Mütareke şartları gereğince Yunan kuvvetleri Meriç Nehri’nin sol kıyısına çekilecekti ve Meriç’in sağ kıyısına İtilaf Devletleri askerleri yerleştirilecekti. Mütarekenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 15 gün içerisinde Yunan kuvvetleri Doğu Trakya’yı boşaltacaktı. Yunan kuvvetlerinin çekildikleri yerler İtilaf Devletleri temsilcileri tarafından kontrol edilecek ve 30 gün içerisinde TBMM Hükümeti memurları idareyi ele alacaktı.

Lozan Konferansı ve Sonuçları (24 Temmuz 1923)

Lozan Konferansı 20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 ve 23 Nisan 1923- 24 Temmuz 1923 tarihleri arasında iki safhada gerçekleşmiştir. 143 madde, bir ön söz ve beş kısımdan oluşan Lozan Barış Antlaşması Yeni Türk Devleti ile Batılı devletler arasındaki tüm ilişkileri yeniden düzenlemiştir. Bu antlaşma metni TBMM’de uzun müzakerelerden sonra 23 Ağustos 1923’te 213 oyla kabul edilip, onaylanmıştır.

Lozan Antlaşması ile birlikte Yeni Türk Devleti uluslararası camiada bağımsız bir devlet olarak kabul edilmiş oldu.