Nitel Araştırmalarda Veri Toplama

Nitel araştırmalarda veri toplama süreci araştırma probleminin niteliğine bağlı olarak şekillenir ve diğer aşamalarla etkileşimli bir şekilde araştırma süreci yönlendirilir.

Veri, bilimsel araştırmalarda sonuca varmak için ihtiyaç duyulan işlenmemiş kanıtlar ya da göstergelerdir. Araştırmalarda kullanılan veriler; doğrudan ölçülebilen, tekrarlanabilen, nesnel nitelik taşıyan, kişisel yargılardan bağımsız olarak var olan olgusal veriler ve öznel nitelik taşıyan, dolaylı olarak ölçülen ve yorumlama gerektiren yargısal veriler olmak üzere ikiye ayrılır.

Nitel araştırmanın kendi dinamikleri ile bağlantılı olarak veri toplama süreçlerinde farklılaşan yönleri bulunmaktadır. Bunlar veri toplama sürecinde doğal ortama duyarlılık, araştırmacının katılımcı rolde olması, toplanan verilerin bütüncül bir bakış açısıyla ortaya koyulması, araştırmaya katılan katılımcıların araştırma konusu olan olay ya da olgular ile ilgili algı ve deneyimlerinin ortaya konulması, veri toplama sürecinin esnek bir şekilde yürütülmesi ve toplanan verilerin tümevarımsal bir şekilde analiz edilmesidir.

Nitel araştırmalarda veri kaynakları genel olarak insanlar, belgeler ve canlı veya cansız öteki varlıklardır. Nitel araştırma sürecinde hangi veri kaynağından veri toplanacağı ilgili araştırmanın amacı ve araştırma soruları ile doğrudan ilgilidir.

Nitel araştırmalarda veri toplama süreci “ayrıntılı planlama”, “ön deneme ve geliştirme” ve “uygulama” aşamaları olmak üzere temelde 3 aşamada yürütülmektedir. Ayrıntılı planlama aşaması araştırma sorularının geliştirilmesi, örneklemin belirlenmesi, araştırmacının rolünün belirlenmesi ve veri toplama araçlarının/stratejilerinin geliştirilmesi adımlarını içerir. Ön deneme ve geliştirme aşaması geliştirilen veri toplama planının araştırma amacına uygunluğunun değerlendirilmesi ve bu doğrultuda yapılması gereken değişiklik ve geliştirmeleri içerir. Uygulama aşaması ise veri toplama ve veri analizi adımlarını içerir.

Nitel araştırmaların veri toplama sürecinde görüşme, gözlem ve doküman inceleme yöntemleri kullanılmaktadır. Hangi veri toplama yönteminin ve bununla paralel olarak hangi veri toplama aracının kullanılması gerektiğine ilgili çalışmanın amacı ve araştırma sorularından hareketle karar verilmektedir.

Gözlem, herhangi bir ortamda farklı veri kaynakları tarafından geliştirilen davranış ya da olayların ayrıntılı olarak incelenmesine dayalı bir veri toplama yöntemidir.

Gözlem yöntemi yapılandırma ve gözlemcinin gözlem sürecine katılım durumuna göre farklı şekillerde sınıflandırılmaktadır. Yapılandırılma durumuna göre gözlem; yapılandırılmamış ve yapılandırılmış olmak üzere iki farklı şekilde yürütülmektedir. Araştırmacının katılımcı rolüne göre gözlem; katılımcı gözlem ve katılımcı olunmayan gözlem olmak üzere iki farklı şekilde yürütülmektedir.

Görüşme, bireylerin herhangi bir konuya ilişkin duygu, düşünce, deneyim, inanç ve görüşlerinin belirlenmesi amacıyla kullanılan veri toplama yöntemidir.

Görüşme türleri yapılandırma ve görüşmeye aynı anda katılan kişi sayısına göre farklı şekillerde sınıflandırılmaktadır. Yapılandırılma durumuna göre görüşme; yapılandırılmış, yapılandırılmamış ve yarı yapılandırılmış olmak üzere üç farklı şekilde yürütülmektedir. Görüşmeye aynı anda katılan kişi sayısına göre görüşme, bireysel ve odak grup görüşmeleri olmak üzere iki farklı şekilde yürütülebilir.

Doküman inceleme yöntemi, araştırılması gereken olgu ya da olgular hakkında bilgi içeren yazılı, sözlü ya da görsel materyallerin (fotoğraf, video vb.) incelenmesidir.

Doküman inceleme yöntemi ile veri toplama sürecinde dokümanlara ulaşma, dokümanların orijinalliğini kontrol etme, dokümanların anlaşılması, verilerin analizi ve verilerin kullanılması aşamaları izlenmektedir.

Nitel araştırmaların veri toplama sürecinde de dikkat edilmesi gereken etik unsurlar; katılımcıların yeterince bilgilendirilmesi, katılımcı -araştırmacı arasındaki ilişkinin sınırlarının belirlenmesi, doğru veri toplama araçlarının kullanılması, veri toplanılan yerin doğal yapısının korunması ve verilerin güvenilir ve istenildiğinde ulaşılabilir bir şekilde saklanmasıdır.