Nitel Araştırma Desenleri
Bu ünitenin amacı araştırma felsefesi, stratejisi, yaklaşımı, deseni, yöntemi ve tekniği gibi kavramları kısa bir şekilde tanıttıktan sonra nitel araştırmalarda sıklıkla kullanılan beş temel deseni daha detaylı bir şekilde tanıtmak ve birbirleri arasındaki farkları ortaya koymaktır.
Araştırma felsefesi, yaklaşımı veya stratejisi ifadeleri birbirinin yerine sıklıkla kullanılan ve bir bilimsel araştırmada en üst düzeyde kullanılan genel kavramlardır. Bu kavramlarla aslında bilimsel araştırmada gerçekliğin doğasına dair anlayışımız ifade edilmeye çalışılmaktadır. Bilimsel araştırmalar araştırmacının bilginin doğasına ve gerçekliğin incelenmesine dair anlayışlarına göre genel olarak nicel, nitel ve karma araştırmalar olmak üzere üç farklı şekilde kurgulanabilir. Bir bilimsel araştırma yaklaşımı içinde ele alınan bir problemin araştırılabilmesi için belirlenen genel yol ve işlemlere ise araştırma deseni denir. Araştırma yöntemi ise bir bilimsel araştırmanın ilgili desenle uyumlu olarak araştırmanın nasıl yapılacağının, yani adımlarının belirlenmesi, verilerin toplanması ve analiz edilmesine dair süreçlerin nasıl işletileceğini gösteren ayrıntılı planı ifade eder. Veri toplama tekniği ise bir araştırmada bilgi toplamak için başvurulan araçlara verilen genel isimlerdir.
Nitel Araştırma Desenleri
Olgu bilim: lgu bilim araştırmaları bireylerin bir olguya ilişkin yaşantılarını ve bunlara yükledikleri anlamları ortaya çıkarmaya yönelik bir araştırmadır. Olgu bilim araştırmalarında aynı olay, olgu veya kavramdan farklı bireylerin ne anladığı veya nasıl anlamlandırdığına odaklanılır. Bu yüzden bu araştırmalar bir olgunun daha iyi tanınmasına ve anlaşılmasına yardımcı olacak örnekler, açıklamalar ve yaşantılar ortaya koyabilir. Olgu bilim araştırmalarında kullanılan en yaygın veri toplama yöntemi açık uçlu, detaylı, derinlemesine görüşme yapmaktır.
Kuram oluşturma: uram oluşturma bir konu etrafında toplanan verilerden yola çıkarak daha önceden bilinmeyen birtakım örüntüleri keşfeden ve açıklayan bir kuram geliştirmektir. Kuram oluşturma deseni anlamlara ve yaşantılara odaklanması açısından olgu bilim desenine çok benzer ancak olgu bilimden ayrıldığı temel nokta olgu bilim araştırmalarında teori ortaya koymanın söz konusu olmamasıdır. Kuram oluşturmaya çalışan araştırmacılar inceledikleri olgu ve sonuçlar dışında süreçle de ilgilenilirler. Kuram oluşturma deseninin uygulanmasında günümüzde iki temel yaklaşım vardır. Bunlardan birincisi sistematik süreçler yaklaşımı iken, ikincisi daha güncel olan yapılandırmacı yaklaşımdır.
Kuram oluşturma deseninde görüşme ve gözlem en sık kullanılan veri toplama teknikleridir. Bunların yanında doküman analizi tekniği de kullanılabilir. Katılımcılar seçilirken ise amaçlı örnekleme yöntemleri kullanılarak katılımcılar kuramın gelişimine katkıları doğrultusunda seçilirler.
Kültür Analizi: Bir araştırma deseni olarak kültür analizi en genel anlamıyla bir grubun davranışını doğrudan gözlemleyip, gözlemlere dayalı olarak gruba ilişkin bir betimleme yapmak olarak tanımlanabilir. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere kültür analizi toplulukların davranışları ve bu davranışlar bütünü olan kültürü incelemeyi konu edinir.
Kültür doğası gereği oldukça karmaşıktır. Bu karmaşık yapıyı oluşturan bileşenleri ve bileşenler arasındaki ilişkileri çözümleyerek kültürün doğasını ve var olan örüntüleri ortaya çıkarmakta oldukça zor ve uzun süre gerektiren bir iştir. Bu sebepledir ki kültür analiz çalışmaları araştırmaya konu olan kültür veya kültürel ögenin yaşandığı şartlarda yani doğal ortamında uzun süreli olarak gözlenmesini gerekli kılmaktadır. Buradan da kültür analizi çalışmalarında kullanılabilecek en temel veri toplama tekniğinin gözlem olması gerektiği anlaşılmaktadır.
Anlatı/Biyografi: Anlatı araştırmaları birçok araştırmacı tarafından biyografi, yaşam hikâyesi, öyküleme gibi farklı adlarla kullanılmaktadır. Anlatıya yönelik bu farklı bakışlar bir araya getirildiğinde anlatı araştırması bir kişi, grup veya kuruluş hakkında yapılan, bireylerin anlattıklarından veya hakkında elde edilen diğer bilgi ve belgelerden yola çıkarak kişi, grup veya kuruluşun hayatını raporlama ve kişi, grup veya kuruluş açısından anlamını tartışma işidir. Anlatılar ile biyografiler birbirlerinin yerine kullanılsa da aralarında fark vardır. Biyografiler genellikle tek bir hayatın hikâyesidir. Bu bağlamda, biyografiler tek bir bireyin hayatını açıklamayı, tanımlamayı ve anlamayı sağlarken, anlatılar belli deneyimleri anlamaya imkân tanımaktadır. Biyografiler bir kişinin hayatına ilişkin sorular etrafında dönerken, anlatılar bir kişi, grup ya da kuruluşa ait bir hikâyedeki bir durumu detaylı bir şekilde ele alarak bu kişi ya da kişilerin deneyimlerini ve dünyaya bakış açılarını daha iyi anlamayı sağlar.
Anlatı araştırmalarında birey hakkında derinlemesine bilgi edinmek gerektiği için açık uçlu görüşmeler, gündelik konuşmalar, katılımcı gözlemleri, dokümanlar, arşiv materyalleri gibi farklı nitel veri toplama teknikleri kullanılarak kapsamlı veri elde edilmelidir. Böylece bireyin bulunduğu durum, olay ya da dönemle ilgili detaylı analiz yapılabilir.
Durum Çalışması: Durum çalışması incelemeye değer bir özellik barındıran bir veya birçok durumun, olayın veya olgunun kendi gerçekleştiği şartlar içinde kapsamlı bir şekilde incelenmesi olarak tanımlanabilir. Burada incelenen durum, bir veya birden fazla birey, olay, vaka, davranış, kurum veya kuruluş, şehir, ülke vb. herhangi bir şey olabilir. Önemli olan incelenen durumun, olayın veya olgunun gerçekleştiği şartlara müdahale edilmeksizin kendi gerçekleşme şartları altında ele alınıp birçok farklı açıdan kapsamlı bir şekilde inceleniyor olmasıdır.
Doğası gereği durum çalışmaları genellikle nitel içerikli olduklarından en yaygın kullanılan veri toplama teknikleri arasında görüşme, gözlem, dokümanlar yer almasına rağmen daha çok nicel araştırmalarda tercih edilen anket, test, ölçek vb. araçlar da kullanılabilmektedir.