Arama ve Kurtarmada Yangın ve Müdahale Teknikleri
İnsanların ihmali, dikkatsizliği ve bilgisizliği sonucunda yangınlar oluşabilmekte ve sonucunda can ve mal kayıplı istenmeyen ve beklenmedik birçok olay meydana gelmektedir. Yanıcı maddelerin tutuşma sıcaklıklarına kadar ısıtıldığında oksijenle girdiği ekzotermik reaksiyona yanma denir. Yanma olayının oluşabilmesi için yanıcı madde, ısı (kıvılcım) ve oksijenin uygun miktarda bir arada bulunması gerekir.
Yanma olayını dört gruba ayırarak yavaş yanma, kendi kendine (alevsiz) yanma, hızlı (alevli) yanma ve parlama -patlama şeklinde yanma olmak üzere incelemek mümkündür. Yangını ortamda her zaman ve bir arada mevcut olan, oksijen, yanıcı madde ve ısının kontrol dışında birleşmesi ile ışık (alev) ve kuvvetli ısının açığa çıkması sonucu çevreye yayılması, büyümesi yaşam ve çevreye zarar verme niteliğine bürünmesidir şeklinde tanımlayabiliriz. Yanma olayının kontrolden çıkması ile yangın oluşur. Yanıcı maddeye göre yangınları altı grupta incelenebilmektedir.
Yangın Söndürme Yöntemleri: Yangını söndürmek için yanmayı oluşturan ve yangın üçgeni olarak bilinen unsurlardan en az bir tanesi saf dışı edilerek söndürme gerçekleştirilir. Buna göre; soğutarak söndürme, havayı kesme, yanıcı maddeyi ortadan kaldırma ve zincirleme reaksiyonu engelleme şeklinde dört söndürme yönteminden biri veya birkaçı yangında uygulanabilmektedir.
- A sınıfı yangınlar için aoğutma, yanmayı engelleme
- B sınıfı yangınlar için engelleme boğma, soğutma
- C sınıfı yangınlar için engelleme
- D sınıfı yangınlar için boğma ve soğutma
- E sınıfı yangınlar için ilk iş elektriğin kesilmesi yöntemleri ile yangınlar söndürülebilmektedir.
Yangının söndürülmesinde yanıcı madde (yakıt kaynağı) ortadan kaldırılırsa yangın etkin şekilde söndürülür. Bunun için yanıcı maddeyi ısıdan ayırma, ara boşluğu meydana getirme veya sıvı ya da gaz yakıtın akışını durdurma gibi yöntemler uygulanır. Diğer bir yöntem ise yakıt tükeninceye kadar yangının kontrollü olarak sürmesine izin verilmesidir. Söndürme maddelerinin kullanılması, yanıcı maddenin türüne göre değişkenlik arz etmektedir. Genel olarak yangın güvenlik önlemleri, pasif ve aktif olmak üzere iki grupta incelenebilmektedir.
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’e göre 50 kişiden fazla insan bulunan her türlü binada söndürme ekibi, kurtarma ekibi, koruma ekibi ve İlk yardım ekibi oluşturulacaktır. Yangın haberini alan yangına karşı mücadele ekipleri, kendilerine ait araç gereçleri alarak derhal olay yerine hareket ederler. Olay yerinde söndürme ekibi, kurtarma ekibi, koruma ekibi ve ilk yardım ekibi bulundurulur.
Yangına Müdahale Yöntemleri: Yangına müdahale yöntemleri hazırlıklı ve hazırlıksız müdahale olarak ikiye ayrılmaktadır. Müdahale sisteminin aşamaları durum tespiti, bilgi toplama, karar verme, emir verme ve kontrol şeklinde beş kısımdan oluşmaktadır.
Yangına müdahale stratejisi ölçme ve değerlendirme, hayat kurtarma, havalandırma, sıçrama ve sirayeti önleme, yangını kontrol altına alma, söndürme -toparlanma, eşya koruma ve mal güvenliği şeklindedir. Yangına müdahale ekibinin teçhizatı koruyucu ceket ve pantolon, baret, çizme, eldiven, solunum yolu koruyucuları (temiz hava solunum cihazları), kemer, balta, el feneri, holigan gibi aletlerdir. Yangın önlemek için alınacak tedbirler çalışma ortamının yoğunluğuna, riskine ve kullanılan malzemenin tehlikelilik özelliklerine göre değişebilmektedir.
Yangının söndürülmesi ile ilgili önlemler yangın söndürme cihazları, yangın hortum dolapları, su deposu veya yangın kuyuları, pompa veya hidrofor sistemi, hidrantlar, otomatik söndürme sistemleri, sulu söndürme sistemleri, gazlı söndürme sistemleri, köpüklü söndürme sistemleri, KKT’lu söndürme sistemleri ve yangın söndürme cihazları ile sağlanabilmektedir.
Yangın ortamında arama ve kurtarma oldukça önemlidir. Yangından kurtarma, itfaiyenin asıl görevidir. Ambulans personeli, kesinlikle yangın alanına girmemeli, kendi can güvenliğini tehlikeye atmamalıdır. Yangın sırasında yapılması gerekenler, hayat kurtarmak, haber vermek ve yangını söndürmeye çalışmak şeklinde sıralanır.
Yangınlarda erken uyarı çok önemlidir, bu nedenle her konutta mümkünse bir kaç tane duman dedektörü bulundurulmalı, bunların düzenli olarak kontrolleri yapılmalıdır. Olay yerinde kurtarıcının güvenliği, afetzedelerin güvenliği, diğer vatandaşların güvenliği ve ekipman ve araç güvenliğinin sağlanması esastır.
Bazı ekip üyeleri (İtfaiye personeli, polis memuru, inşaat mühendisi, inşaat işçisi, gönüllü üyeler gibi güvenilir müdahaleciler) olası bir ikinci çökmenin, ikinci patlamanın, yangının ya da benzer acil ve yaşamsal tehlikelerin işaretlerini incelemek üzere görevlendirilmelidir. Ekip liderleri ve görevlileri, olası bir artçı şok, patlama, ikincil bir çökme ya da başka bir olağan dışı durum karşısında kurtarma elemanlarının kaçabileceği diğer tehlikelerden uzakta en az bir tane güvenli bölge belirlemelidir. Çökme alanına girecek herkesin güvenli bölgeleri iyice bilmesi gerekir. Her ekip ve her ekip üyesi, birincil ve onu izleyen kaçış rotalarının neresi olduğunu bilmelidir.