Arama ve Kurtarma Faaliyetlerinde Karşılaşılan Sağlık Sorunları ve Korunma Yöntemleri

Giriş

Bu ünitede arama kurtarma faaliyetlerinde karşılaşılan sağlık sorunları, korunma yolları, alınabilecek önlemler, hazırlıklı olmak için yapılması gerekenler incelenmiştir.

Acil Durumlar ve Afetler

Tanımlar

Acil Durum; normal prosedürlerin askıya alındığı ve toplumun etkilenmemesi için olağanüstü önlemlerin devreye sokulduğu durum ya da durumlarken, Afet ise; normal yaşam koşullarının bozulduğu ve yaşanan acının boyutunun, etkilenen toplumun müdahale kapasitesini aştığı olaylar olarak tanımlanmıştır.

Arama ve kurtarma faaliyetlerinde görev alabilen temel meslek grupları arasında itfaiyeciler, kurtarma personeli, sağlık çalışanları, polis ve antiterör timleri, belediye işçileri, gönüllüler ve ihtiyaç duyulan diğer meslekler yer alır.

Sık Karşılaşılan Acil Durumlar ve Afetler

Arama ve kurtarmada öncelikli olan acil durumlar ve afetler, her gün yaşanan acil durumlar, doğal afetler, endüstriyel kazalar, nakliye kazaları, terörist saldırılar ve adli olaylar ile kitlesel insan hareketleridir.

Acil Durum ve Afetlerde Karşılaşılabilecek Tehlikeler

Arama ve kurtarma çalışanları kopmuş, hasarlı alt yapı tehlikelerine, yabani hayvanların saldırılarına, yüksekten düşmeye, bilinmeyen kimyasallara, sel ve kanalizasyon sularına ve psikososyal etkenlere maruz kalabilmektedirler.

Acil durum ve afet yönetiminin ve bunlara hazırlıkların zayıf olduğu, yetersiz koordinasyon, eğitimsizlik, bilgi ve iletişim eksikliği, yetersiz güvenlik ve kişisel donanım eksikliğinin bulunduğu şartlarda risklerin çeşitliliği ve boyutu çok yüksek olacaktır.

Karşılaşılabilecek Sağlık Sorunları

En önemli sağlık sorunları aşağıda sıralanmıştır:

ölümler,
şiddete maruz kalma
kazalar ve yaralanmalar
kas ve iskelet sorunları
ruh sağlığı sorunları,
radyoaktif madde maruziyetine bağlı sorunlar,
kimyasal madde maruziyetine bağlı sorunlar,
biyolojik madde maruziyetine bağlı sorunlar

Korunma Yöntemleri

Avrupa’da Avrupa Birliği Direktifi 98/93/EEC ve ülkemizde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile çalışanların, çalışma koşullarından kaynaklanan tehlikelerden korunmaları için gerekli tedbirlerin alınması hususları düzenlenmiştir.

Uluslararası Koordinasyon ve İletişim

Avrupa Birliği Konseyi 2007 yılında üye ülkeler için “Birlik ve Üye Devletler arasında acil durumlara ve tehditlere karşı sivil koruma ve yardım faaliyetlerinde güçlendirilmiş işbirliğini kolaylaştırmak” amacıyla Avrupa Birliği Sivil Koruma Mekanizması oluşturmuştur.

Acil Durum Politikaları

5902 sayılı yasa ile Başbakanlık’a bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı kurularak tek çatı altında toplanmış, 2018 yılında İçişleri Bakanlığına bağlanmış ve çalışmalar ‘‘Bütünleşik Afet Yönetimi Sistemi’’ modeline göre yürütülmektedir.

Organizasyonel Önlemlerle Sağlığın Korunması

Arama ve kurtarma çalışanlarının potansiyel sağlık ve güvenlik risklerinden koruyacak faaliyetler; bilgi toplama, karar verme ve harekete geçmek için alternatif yolların analizi ve harekete geçmek olarak özetlenebilir. Risk değerlendirmesi sürecinde domino etkisi de (hasar görmüş binalarda gelişebilecek ikincil çökmeler, olası elektrik kısa devreleriyle gelişebilecek yangın ve patlamalar) değerlendirilmelidir. Arama ve kurtarma çalışanlarından tehlikeleri tanıyor, bunları fark edebiliyor, nasıl başa çıkacaklarını biliyor, mücadelelerini olağandışı şartlarında ve stres altında yürütebiliyor olmaları beklenir. Arama kurtarma personeline tetanoz, çocuk felci, hepatit A ve B, meninjit, kuduz, tifo ve rotavirüs, ve biyoterör (botulismus, tularemi, suçiçeği) aşıları önerilmektedir. KKD’ler kişilere tam olarak uymalı, Uyumlaştırılmış AB standartlarına (TS EN) uyumlu olması, CE onaylı, eş zamanlı kullanılması gereken diğer KKD’ler ile uyumlu ve piyasada bulunabilir, yüksek düzeyde fark edilebilir (reflektörlü vb.) olmaları gerekir.

Arama ve kurtarma çalışanlarını müdahale öncesi mümkün olduğunca detaylı bilgilendirmek, meslektaş desteği vermek, stres yönetim teknikleri hakkında eğitmek ve acil durum simülasyonları yapmak psikolojik olarak hazırlayacaktır. Acil durum ve afetlere müdahale eden çalışanlar psikolojilerini etkileyebilecek travmatik olaylarla karşılaşırlar. İlk 72 saat içinde başlatılacak psikolojik debriefing ile etkilenen personele yardım edilebilmektedir. Sağlık gözetimi çalışanların yürüttükleri görevlere, maruz kaldıkları veya kalabilecekleri tehlikelere göre yapılandırılmalıdır.

Organizasyonel Önlemlerle Sağlığın Korunması

Acil Müdahalenin Yönetilmesi

Risk Değerlendirme

Risk değerlendirmesi sürecinde domino etkisi de (hasar görmüş binalarda gelişebilecek ikincil çökmeler, olası elektrik kısa devreleriyle gelişebilecek yangın ve patlamalar) değerlendirilmelidir.

Eğitim

Arama ve kurtarma çalışanlarından tehlikeleri tanıyor, bunları fark edebiliyor, nasıl başa çıkacaklarını biliyor, mücadelelerini olağandışı şartlarında ve stres altında yürütebiliyor olmaları beklenir.

Aşılama ve Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma

Arama kurtarma personeline tetanoz, çocuk felci, hepatit A ve B, meninjit, kuduz, tifo ve rotavirüs, ve biyoterör (botulismus, tularemi, suçiçeği) aşıları önerilmektedir.

Ergonomik Ekipmanlar ve Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)

KKD’ler kişilere tam olarak uymalı, Uyumlaştırılmış AB standartlarına (TS EN) uyumlu olması, CE onaylı, eş zamanlı kullanılması gereken diğer KKD’ler ile uyumlu ve piyasada bulunabilir, yüksek düzeyde fark edilebilir (reflektörlü vb.) olmaları gerekir.

Ruhsal Sağlık Sorunlarından Korunma

Psikolojik Hazırlık

Uzun Dönemli Sağlık Gözetimi

Sağlık gözetimi çalışanların yürüttükleri görevlere, maruz kaldıkları veya kalabilecekleri tehlikelere göre yapılandırılmalıdır.