Anne Baba Tutumları
Anne Baba Tutumları
Birey, içinde doğduğu ve büyüdüğü çevrenin özellikleri ile şekillenmektedir. Özellikle içinde bulunduğu çevreyle kurduğu ilişki biçiminin bireyi derinden etkilediği düşünülmektedir. Bireyin erken dönemlerde yakın çevresi ailesidir. Dolayısıyla aile ile kurulan ilişkiler bireyi duygusal, bilişsel ve davranışsal açıdan derinden etkilemekte ve şekillendirmektedir. Burada ailenin bireye karşı tutumu önem kazanmaktadır. Alanyazında ortaya atılan başlıca anne baba tutumları aşağıda yer almaktadır.
Demokratik Anne Baba Tutumu
Demokratik tutum, anne babanın çocuğuna karşı koşulsuz bir sevgi beslediği, kişilik gelişimini desteklediği, çocuğun düşüncelerini özgürce paylaştığı ve çocuğun kendisini geliştirdiği aile atmosferini tanımlamaktadır.
Otoriter Anne Baba Tutumu
Bu anne baba tutumunda, çocuktan koşulsuz bir itaat beklenmekte ve aile içinde de kapalı bir iletişim tarzı yer almaktadır.
Koruyucu Anne Baba Tutumu
Bu anne baba tutumunda çocuğun kritik gelişim dönemlerinde kendi başına gerçekleştirmesi gereken görev ve sorumluluklarını ebeveynleri onun yerine gerçekleştirmekte ve çocuk bu süreçte ortaya çıkan zorluklarla baş etme becerilerinden mahrum bırakılmaktadır.
Serbest (İzin Verici) Anne Baba Tutumu
Bu anne baba tutumunda, çocukların ihtiyaçlarına anne babalar duyarlı davranmakta ancak çocuk üzerindeki kontrolleri de zayıf kalmaktadır. Bu yüzden bu tutumda anne babalar çocuklarına bazı konularda sınır koyamamaktadırlar.
İhmalkâr (İlgisiz) Anne Baba Tutumu
Bu anne baba tutumunda ebeveynler çocuklarının sorumluluklarını almak istemedikleri için kritik gelişim dönemlerinde çocuklarını ihmal etmektedirler. Bu tutumda ailenin ilgisi zayıf kaldığı için çocukların fizyolojik ve duygusal gelişimleri de olumsuz bir şekilde etkilenmektedir.
Tutarsız Anne Baba Tutumu
Bu anne baba tutumunda ebeveynler, çocuk ile ilgili kararlarında ve davranışlarında tutarsızlıklar sergilemektedirler. Bu tutarsız davranışlar anne ve babanın ortak tutumlarında gözlemlendiği gibi tek başına annenin ya da babanın tutumunda da gözlemlenebilmektedir.
Mükemmeliyetçi Anne Baba Tutumu
Bu tutumda, anne babalar kendilerinin geçmişte ulaşamadıkları hedeflerini çocukları üzerinden gerçekleştirmek istemektedirler. Bu yüzden çocuklarının ilgilerini, gereksinimlerini ve potansiyellerini göz ardı etmektedirler.
Reddedici Anne Baba Tutumu
Bu tutumda anne babalar çocuklarının varlığını kabul etmemekte ve onları kabullenmemektedirler. Bu yüzden çocuklarına karşı düşmanca duygular beslemektedirler.
Anne Baba Tutumları İle İlgili Kuramsal Açıklamalar
Psikodinamik Model
Psikodinamik modelde aile kavramının gelişimi ve aile bireyleri arasındaki ilişkiler psikoseksüel ve psikososyal süreçlerle tanımlanmaktadır.Bu modelde Adler'in görüşleri de önemli bir yer tutmaktadır.
Davranışçı Model
Davranışçı modelde bireyin davranış repertuarlarının gelişmesinde pekiştirmelerin rolü üzerinde durulmaktadır. Özellikle yaşamın ilk yıllarında çocuğun temel çevresini oluşturan ebeveynlerinden aldığı tepkilerin davranış repertuarını şekillendirdiği düşünülmektedir.
Baumrind’in Ebeveyn Tutumları Modeli
Baumrind, anne baba tutumlarını; anne baba kontrolü, iletişimde açıklık, olgunluk beklentisi ve bakım destek boyutlarındaki düzeylere göre belirlemiş ve demokratik, otoriter ve izin verici olmak üzere 3 farklı kategoride değerlendirmiştir.
Maccoby ve Martin’in Ebeveyn Tutumları Modeli
Maccoby ve Martin, anne baba tutumlarını, duyarlılık/kabul -ilgi ve talepkarlık/kontrol olmak üzere 2 boyut altında ele almış ve demokratik, otoriter, izin verici/müsamahakâr, izin verici/ihmalkâr olmak üzere 4 anne baba tutumu belirlemişlerdir.
Lamborn, Mounts, Steinberg ve Dornbush’un Anne Baba Tutumları Modeli
Lamborn, Mounts, Steinberg ve Dornbush, anne baba tutumlarını ilgi/sevgi ve kontrol/denetleme boyutları altında ele almış ve demokratik, otoriter, ihmalkâr ve serbest olmak üzere 4 anne baba tutumu belirlemişlerdir.
Anne Baba Tutumlarını Etkileyen Faktörler
Sosyoekonomik Faktörler
Düşük bir sosyoekonomik düzeyde bulunan bireyler çocuklarına karşı daha çok otoriter bir tutum takınırken, orta düzeyde bir sosyoekonomik düzeyde yer alan aileler ise çocuklarına karşı daha çok demokratik bir tutumla yaklaşmaktadır. Sosyoekonomik düzeyi yüksek ailelerde ise genellikle çocukların daha fazla özgürlüğe sahip olduğu ve sınırlamaların daha az olduğu görülmektedir.
Sosyodemografik Faktörler
Anne babaların yaşadıkları bölge, inançları ve değerleri, toplumsal kurallar da çocuklarına karşı nasıl bir tutum sergileyeceklerini etkilemektedir.
Anne Babanın Eğitim Düzeyi
Anne babaların eğitim düzeyleri, özellikle çocuk yetiştirme konusundaki bilgi seviyeleri tutumlarını etkilemektedir. Özellikle eğitim düzeyi yükseldikçe anne babaların çocuklarına karşı daha demokratik bir tutum takındıkları ve daha destekleyici oldukları düşünülmektedir.
Anne Babanın Çalışma Durumu
Annenin çalışma durumu, babanın çalışma durumu ve her ikisinin de çalışması çocuklarına karşı sergiledikleri tutumlara yansımaktadır. Genellikle çalışan anne babaların çocuklarına karşı daha hoşgörülü ve demokratik bir tutum içerisinde oldukları, bu yüzden bu anne babaların çocuklarının da akademik başarılarının yüksek ve sosyal ilişkilerinin iyi olduğu düşünülmektedir.