Ambalaj Baskı Teknikleri

Baskı Tanımı ve Gelişimi

Yazının icadından sonra, milattan önce 4000’li yıllarda yazı unsurlarını çoğaltmak, saklamak ve yaymak adına çoğaltım tekniklerinden yararlanılarak baskı kavramı gün yüzüne çıkmıştır. Süreç içerisinde çeşitli teknikler, teknolojiler ve baskı makinaları geliştirilmiştir .

Baskı terimi, iletişim amacıyla farklı çoğaltma tekniklerini (ofset, serigrafi, ahşap, metal, gravür, tipo, linol vb.) tercih edilerek mürekkebi baskı altı malzemesi üzerine aktarmak için kullanılmaktadır.

İlk baskı çalışmaları yontma taş devri ile beraber insanoğlunun duygu durumlarını, yaşanılan olayları ve düşüncelerini mağara duvarlarına resmetmesi ile başlamıştır. Taş, tahta ve metal üzerine oyularak yazılmış ve resmedilmiş unsurlar bulunmaktadır. Oyularak çizilen unsurlar, kalıplar haline getirilmiş ve bu sayede çoğaltım işlemi yapılmaya başlanmıştır.

Tarihten günümüze kadar gelen en eski çoğaltım tekniği mühür olarak bilinmektedir. Metal ya da değerli taş kalıplara ters olarak kazınan görsel ve yazılar, kil üzerine, muma, mağara duvarlarına aktarılmıştır.

Zaman içerisinde aktarım şekilleri değişmiştir. Kil tabletler ve mağara duvarlarından farklı yüzey arayışları neticesinde “papirüs” kâğıdı baskı altı malzemesi olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Papirüs kâğıdı; Mısırda üretilmeye başlayan, daha çok Nil nehrinin kenarlarında yetişen ve kamışa benzeyen Papirüs bitkisinden üretilen kalın bir kâğıt çeşididir.

Basım Oluşum Süreçleri

Ambalaj sanayiinde basım, oluşum süreçleri üç aşamada ele alınmaktadır. Bunlar; ambalajın baskı öncesi hazırlığı, ambalajın basım süreci ve ambalajda baskı sonrası işlemlerdir.

Baskı öncesi işlemlerde ilk aşama, tasarım sürecidir. Tasarlanan ambalaja ait son prova olarak da adlandırılan baskı öncesi hazırlık, tasarlanan ambalajın basımdan önce, müşterinin onayı için hazırlanan orijinal boyutlarında görsel bir maketidir. Tasarım kısmını da içerisine alan baskı öncesi hazırlık sürecinde, tasarımcının bilmesi ve uygulaması gereken bazı unsurlar bulunmaktadır. Bunlar; konstrüksiyon tasarımı, grafik tasarımı, montaj, baskı kalıbının hazırlanması, kesim çizgileri ve taşma paylarının hazırlanmasıdır.

Ambalajın basım süreci; ürün, ihtiyaç, talep vb. unsurlar doğrultusunda kullanılmaya karar verilen bir dizi baskı tekniği uygulamaları gerektiren bir süreçtir.

Basım sonrasındaki süreçte ise; basımı yapılan ambalajların tasarımına bağlı olarak; kesim, katlama, kırım, varak, yaldız, lak, gofre, ters gofre, selefon gibi işlemler uygulanır. Daha sonrasında ise paketleme, depolama ve teslimat işlemleri de bu aşamada gerçekleştirilmektedir.

Ambalajda Kullanılan Baskı Teknikleri

Günümüzde ambalajda kullanılan baskı teknikleri; yüksek baskı (tipo, flekso), çukur baskı (tifdruk), düz baskı (ofset (tabaka ve web)) ve elek baskı (serigrafi) olmak üzere 4 ana başlık altında incelenmektedir.

Bir yüksek baskı tekniği olan tipo baskı, ilk ticari basım tekniği olarak karşımıza çıkmaktadır. Rölyef baskı olarak da adlandırılan tipo baskı tekniği, Baskı kalıbı oyularak elde edilen yüksek kısımların mürekkebe doyması sonucu, baskı altı malzemesine preslenmesi ile elde edilmektedir.

Farklı kullanım şekillerine de olanak sağlayan tipo baskı makineleri kullanılarak, baskı sonlandırma işlemleri içerisinde yer alan, numaratör, kalıp kesim, perforaj, gofre (kabartma), ters gofre (çökertme), varak yaldız gibi uygulamalar da yapabilmektedir.

Flekso baskı yüksek baskı kategorisinde yer almaktadır. Kalıbında alçakta kalan kısımlara mürekkep gelmezken yüksekte kalan mürekkepli kısımların baskı altı malzemesine preslenmesi sonucunda baskı oluşturulmaktadır. Ambalaj sanayiinde en fazla kullanılan baskı tekniği flekso baskıdır. Alışveriş poşetleri, ambalaj etiketleri, paketleme kâğıdı, pet şişe üstü etiketleme, oluklu mukavva gibi ürünler için yaygın olarak tercih edilmektedir.

Flekso baskı makinası; perforaj, kesim, tabakalama gibi farklı amaçlı işler de sunabilmektedir.

Tifdruk baskı, özgün baskıda kullanılan gravür tekniğinin ticari biçimi olarak adlandırılmaktadır . Tifdruk baskı tekniğinde oyma baskı kalıbı kullanılmaktadır. Böylece oyulmuş çukur yüzeylere dolan mürekkep, baskı altı malzemesine aktarılmaktadır. Bu teknik ile genellikle, duvar kâğıtları, değerli kâğıtlar (pul, para vb.), ambalaj ve etiket basımları gerçekleştirilmektedir. Genellikle yüksek tirajlı işler için tercih edilmektedir.

Ofset baskı, düz baskı teknikleri içerisinde yer almaktadır. Mürekkebi alan ve almayan kısımlar arasında bir yükselti farkı bulunmamaktadır. Ofset baskının temelleri litografi yani taş baskı tekniğine dayanmaktadır. Litografinin ticari biçimi olarak bilinmektedir. Su ve yağ tepkimesine dayalı bir çalışma prensibi bulunmaktadır.

Ofset baskı tekniği ile hem bobin hem de tabaka kâğıda baskı yapılabilmektedir. Sürekli rotatif (web ofset) ve tabaka beslemeli (tabaka ofset) baskılar bu tekniğin kullanım biçimleridir.