Aile İle Çalışma ve Ön değerlendirme

Sosyal hizmette aile ile çalışma, planlı bir müdahale sürecini gerektirir. Bu süreçte sosyal hizmet bakış açısıyla çeşitli kuram, yaklaşım, yöntem ve teknikler kullanılır. Aile ile çalışma sürecinin ilk aşaması, tanışma veya aile ile bağlantı kurmak; ikinci aşaması ise aileye/ailenin yaşadığı soruna yönelik öndeğerlendirme yapmaktır. Bu ilk aşamalarda aile içindeki bireylerin kişisel özellikleri, aile içi etkileşim ve iletişim kalıpları, ailenin dinamik ve işlevsel yapısı, üyelerin rolleri, yaşanılan sorun veya sorunlar gözlemlenir ve bunlara dair bilgiler değerlendirilir.

Aile düzeyinde gerçekleşen sorunlar çeşitlilik göstermektedir. Duygusal sorunlar, iletişim sorunları, boşanma, ayrılık, kumar, suç kurbanı olmak, alkol ve madde kullanımı, çocuk ihmal ve istismarı, zorunlu emeklilik, şiddet, yoksulluk, ölümcül hastalık, yaşlı istismarı, ve cinsel istismar ailenin yaşayabileceği sorunlar arasında yer alır.

Ailelerle sosyal hizmet uygulamasında aile üyelerini bir arada görmenin çeşitli avantajtajları vardır. Bu avantajlar; aile içindeki etkileşimi gözlemleme ve anlama, dengeyi sağlamak, akılcı bir yapı sağlamak ve açık iletişimi sağlamak şeklindedir. Ayrıca sosyal hizmet uzmanı, tüm aile üyelerini bir arada gördüğünde iletişim biçimlerini, kalıplarını, modellerini anlayabilir. Uzman, görüşme esnasında, aile üyelerinin birbirleri arasında kurdukları bağları gözlemler ve bu bağların gerçekte üyeler için ne anlam ifade ettiğini kavrar. Aile üyelerinin bir arada olduğu görüşmelerde sosyal hizmet uzmanı; çalışmanın nasıl yürütüleceğini ifade eder, iletişimin nasıl olacağını örneklendirir ve sorunları çözebilmek için aile ortamının en güvenli yer olduğunu hissettirir.

İlk görüşmede uzman; pozitif ve üretken bir ilişki kurmaya çalışır, uygun bir müdahale için ikna edici bir dil kullanır, profesyonel yetkinliğini göstermeye çalışır ve üyelere sorunun çözümü noktasında umut verir.

Etkili bir tanışma aşaması, aktif dinleme ve katılım gerektirir. Sosyal hizmet uzmanı üyelere değer verdiğini dinleyerek göstermelidir. Ayrıca üyelerin yüksek düzeyde katılımı iyi bir başlangıç için gerekli ve önemlidir. Tanışma aşamasında, ev ödevlerinin tamamlanması, ödevlere ilişkin geri bildirimler, oturumlarda duygusal ifadelerin kullanımı, ailelerin amaçlara göre hareket etmesi ve müdahalenin amaçlarına yönelik değerlendirmelere ve tartışmalara girişilmesi sürecin verimli bir şekilde ilerlemesine katkı sağlayacaktır .

Görüşmelerin belli bir düzen, plan ve süreç içerisinde gerçekleştirilmesi gerekir. Uzmanın; aile ile görüşme nedenini açıklaması, kendi rolünü açıklaması, aileye yasal sorumlulukları açıklaması, aileyi mesleki çalışmanın kapsam, içerik ve çerçevesi hakkında bilgilendirmesi, ailenin koşullarına uygun hususları açıklaması, değişim için aileyi motive ve ikna etmesi gerekir.

Tanışma aşamasında uzman hazırlık, tanışma ve kabul faaliyetleri yürütür. Uzman; tüm üyelerle ilgilendiğini gösterir, hepsiyle bağlantı kurar, aile üyelerinin sorunu nasıl algıladıklarını anlar ve tanımlar, aile üyelerini birbirleriyle etkileşim kurması için teşvik eder, amaç ve hedeflerle ilgili bilgi verir.

Aile ile sosyal hizmet müdahalesinde sorunun anlaşılması, amaç ve hedeflerin ortaya konulması, ailenin güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesi ve anlaşılması, ailedeki işleyişin ve aile özelliklerinin ortaya çıkartılması açısından öndeğerlendirme aşaması oldukça önemlidir. Bu aşamada; aile tüm yönleriyle incelenir, ailenin istek, beklenti ve ihtiyaçları sistemli bir şekilde ele alınır ve aileye dair her türlü bilgi, belge veya materyal çözüm için değerlendirilir.

Öndeğerlendirmede, ailenin sosyal tarihine yani hikâyesine başvurulur. Ailenin sosyal tarihini ortaya çıkarmak için iki temel teknik kullanılır. Bunlardan biri; ekoharitalar (ekolojik haritalar) diğeri ise; genogramlardır. Bunlarla beraber uzman, duruma göre çeşitli anket, envanter ve ölçekleri de kullanır.

Yaşam döngüsüne bakarak aile içindeki değişim ve dönüşümleri anlamak mümkün olabilir.