Aile, Aile Sistemi ve Yapısı

Aile “Evlilik, kan bağı ve diğer yasal yollar sayesinde genellikle aynı evde yaşayan üyelerden oluşan ve üyeler arasında akrabalık ilişkisi bulunan, yine üyelerin fizyolojik, sosyolojik, psikolojik ve ekonomik ihtiyaçlarının karşılandığı, topluma uyum ve katılımlarının sağlandığı ve bütün olarak bunların düzenlendiği temel birimdir.” olarak tanımlanmaktadır. Toplumsal yaşamda gözlenen değişimlere bağlı olarak geniş, çekirdek, tek ebeveynli ve yeniden evlenen aile gibi çeşitli aile tipleri ortaya çıkmıştır.

Aile kendi içinde alt sistemleri bulunan ve kendisinin de daha büyük sistemlerin alt sistemi olan bir birim olarak sistem teorisi ile benzeşim gösterdiği söylenebilir. Her bir aile üyesi, üyeler arasındaki etkileşim düzeyi, aile içindeki kural, görev ve sorumluluklar aile sisteminin birer alt sistemidir. Aile sisteminin 4 temel varsayımı aşağıdaki gibidir;

• Her sistemde olduğu gibi aile sistemi de kendinden daha küçük alt sistemlerden belirli kural ve sınırlar çerçevesinde ayrılmıştır.
• Her sistemde olduğu gibi aile sisteminde de değişim ve değerlendirme süreçleri bulunmaktadır.
• Sistemi oluşturan birimler arasında bağ vardır ve bu sayede her aile eşsiz niteliktedir.
• Aile sisteminde nedensellik döngüseldir.

Aile sistemi aşağıdaki bileşenlerden oluşmaktadır;

Aile yapısı: Bir aileyi tanımlayan kişisel, sosyal, ideolojik, kültürel vb. özelliklerin bütünüdür. Başka bir ifade ile aile yapısı aile sisteminin girdilerini oluşturmaktadır.

Aile etkileşimi: Aile üyeleri arasındaki iletişimin doğası, üyeler arasındaki bağlanma örüntüleri ve kurallar bütünüdür.

Aile fonksiyonları/işlevleri: Sistem üyelerinin istek ve biyolojik, psikolojik, kültürel, ekonomik, toplumsallık ve eğitim ihtiyaçlarına yanıt verme durumudur.

Aile sisteminin anlaşılması için alt sistem, ilişki, aile kuralları, dışsal ve içsel sınırlar, rol dağılımı, güç dağılımı, açık ve kapalı sistem, bütünlük, ilişki, homeostasis, döngüsel nedensellik, bilgi ve dönüt vb. olmak üzere çeşitli kavramlar bulunmaktadır.

Her sistemde olduğu gibi, sosyal bir sistem olarak tanımlanan ailede de birtakım gelişim ve değişimler kaçınılmazdır. Bu değişimlere bağlı olarak ailenin geçtiği aşamaların tamamı aile yaşam döngüsü olarak tanımlanmaktadır. Başka bir tanımlamada ise ailenin oluşumu, aileye bir çocuğun dahil olması, çocuğun gelişim süreci ve bu süreç sonunda aile sisteminde gözlemlenen değişiklikler aile yaşam döngüsü olarak adlandırılmaktadır .

Genel olarak ailelerin oluşum ve gelişimi aşağıdaki basamaklar ile açıklanmaktadır;

Bekar yetişkinler

Bireysel olarak karar alma, anne babadan bağımsız ilişkiler geliştirebilme ve kendi kimliğini şekillendirebilme temel hedeftir.

Yeni evlenmiş çiftler

Birinci evreye ilişkin krizlerin çözüme kavuşturulması ile bir araya gelen yetişkinlerin aile kurduğu evredir. Bu dönemin temel sorumlulukları eş rolüne uyum, eşlerin her birinin diğerinin kök ailesi ile etkili ilişki kurması, aile içi iş bölümü ve planlamaların yapılması olarak sıralanabilir.

Küçük çocuğu olan aileler

Yeni bir üyenin dahil olması ile aile sisteminde birtakım değişiklikler gerekmektedir. Bu evrede ebeveynlik rolünün paylaşımı ve çocuk yetiştirme sürecine ilişkin planlamaların yapılması gerekmektedir.

Ergenlik döneminde çocuğu olan aile

Ergenin benlik arayışı, akranlar arasında yer edinme çabası, çocuğun anne baba ile çatışması sıklıkla karşılaşılan durumlardır. Bu noktada özellikle ebeveynlerle ergen çatışması kimin neyi neden istediği -yaptığı konusunda yaşanan iletişim eksikliğidir.

Çocuğu evden ayrılan aile

Bu evrede aileler çocuklarının evden ayrılmalarını destekler. Çocuk kendi eğitim hayatını, iş hayatını veya özel hayatını planlama ile ilgili kararlar almaktadır.

Yaşlı aileler

Bu evrede emeklilikle birlikte gelir azalmış ve yaşlanma ile birlikte de birtakım sağlık sorunları ortaya çıkmıştır. Hatta eşlerden birinin kaybına uyum önemli bir krizdir.