Kalitatif Risk Analiz Teknikleri

Risk analizinde, sayısal tekniklerin yanında risklerin sayısal olarak ölçümünün imkânsız ya da zor olduğu durumlarda kalitatif (nicel) risk analizi tekniklerinden de sıkça yararlanılmaktadır. Risk analizinde öncelikle hemen her zaman nicel risk analiz teknikleri uygulanmalı, daha sonra sayısal risk analizi tekniklerine geçilmelidir. Bu yöntemler afetlerde karşılaşılan risklerin bir analizini oluşturur ve deneyime, yargıya ve sezgiye dayanır. Tanım gereği öznel olsa da, bu analizleri mümkün olduğunca objektif yapmak için çaba sarf edilmektedir. Afet riski, doğal tehlikelerin ve bu tehlikelerin topluma olan etkilerinin bir birleşimidir. Bu sebeple, popülasyonun niteliği, ekonomik, politik, çevre ve bireysel bileşenler göz önüne alınarak uzun süre devam eden ve uzun vadeli afet risk yönetimi modelleri kullanılmalıdır. Afet yönetimi önlenebilecek olan sorunların belirlenerek gerekli tedbirlerin alınmasını ve zararların en aza indirilmesini amaçlar. Bu amaçla ilk olarak afetlerde risklerin analiz edilmesi ve önlemlerin bu doğrultuda alınması gerekmektedir.

Kalitatif risk analiz teknikleri uzun dönemli risk yönetiminin ilk aşaması olarak düşünülebilir. Kalitatif teknikler tamamen sözel değerlendirmelere dayanabileceği gibi kategorik değişkenlerin kullanımına da izin vermektedir. Kalitatif yöntemlerde risk derecesi hesaplanmaları gözleme dayalı olarak yapılır, sayısal olarak ölçülmeyen ve bazı durumlarda kategorik olarak değerlendiren parametreler kullanılır. Bu çalışmada kalitatif risk analiz teknikleri incelenmiştir. Literatürde çok sayıda kalitatif risk analizi tekniği bulunmaktadır. Bu bölümde bunların en sıklıkla kullanılanları olan Kontrol Listeleri, Olursa Ne Olur analizi, Ön Tehlike Analizi, İş Güvenlik Analizi, L Tipi Matris Yöntemi, X Tipi Matris Yöntemi, Kinney Metodu, Tehlike ve Çalışılabilirdik Analizi (HAZOP) ve Hata Türü ve Etkileri Analizi (FMEA) yöntemlerine değinilmiştir. Kalitatif risk analizi tekniklerinde risklerin listelediği ve genel bir bakış açısı ile risklerin değerlendirildiği kontrol listeleri kullanılabileceği gibi risklerin sonuçlarının ve gerekli önlemlerin ortaya konulduğu olursa ne olur analizi gibi yöntemler de kullanılabilir. Çoğu kalitatif risk analizi tekniklerinde önceden tanımlanmış bir derecelendirme ölçeği kullanarak belirlenen afet riskleri önceliklendirir. Riskler, olma olasılıkları veya meydana gelme olasılıkları ve ortaya çıkmaları hâlinde afetler üzerindeki etkisine göre puanlanır.