Afetlerde Risk Yönetimi

Bu ünitede risk yönetiminin temel tanımları ve ana hatları verilmiştir. Daha sonraki bölümlerde risk azaltma yöntemleri ve risk değerlendirme tekniklerine detaylıca değinilecektir. Bu bölümde ön plana çıkan unsurlar şunlardır:

Olası riskin derecesini ortaya koymak karşılaşılacak olası riskin büyüklüğünü tanımlamak açısından önemlidir. Hesaplanan büyüklüğe bağlı olarak riske karşı önlem planlamasına gerek olup olmadığına karar verilir. Ayrıca ilgili ortamda birden fazla riskin olması durumunda hesaplanan risk derecesi hangi riske karşı öncelikli olarak tedbir alınması gerektiği konusunda da ipucu verir. Risk derecesinin büyük olması ilgili riskin hem gerçekleşme ihtimalinin yüksek olduğu hem de risk gerçekleştiğinde şiddetin yüksek olduğu anlamına gelmektedir.

Matematiksel olarak risk derecesi ya da risk büyüklüğü, genellikle olumsuz bir olayın ortaya çıkma ihtimali ve olumsuz durum ortaya çıktığında gerçekleşecek şiddetin bir bileşkesi olarak tanımlanır. Risk analiz teknikleri arasında risk derecesini saptanabilirlik, frekans gibi üçüncü bir parametreye bağlı olarak da hesaplayan teknikler mevcuttur.

Risk analiz teknikleri hem kantitatif hem de kalitatif olarak gruplandırılabilir. Eğer teknik matematiksel olarak ifade edilebilen bir diğer ifadeyle metrik olarak ölçülebilen parametrelere bağlı olarak risk skorunu veriyorsa bu teknikler kantitatif teknikler olarak adlandırılır. Eğer teknik yalnızca sınıflandırılmış kategorik verelere dayanarak risk büyüklüğünü otaya koyuyorsa bu tekniklere de kalitatif teknikler adı verilir. Burada sayısal değeri olan parametreler kullanılmasına rağmen değerler ölçülerek değil de kategorik ya da öznel değerlendirmeler sonucunda belirlendiğinden esasında kalitatif sonuç verirler. Bunlarla birlikte herhangi bir sayısal değere kullanmadan risk analizi yapan teknikler de mevcuttur. Bazı kaynaklarda bu teknikler sözcüksel teknikler olarak adlandırılır.

Risk finansal, kültürel, iş güvenliği gibi farklı açılardan ele alınabilen bir tanımdır. En genel tanımıyla risk başarısızlığa diğer bir ifadeyle hedefe ulaşmayı engelleyen olumsuzluklar olarak tanımlanabilir. Özetle risk, kayıp ya da zarar potansiyeli olan unsurlar olarak ifade edilebilir.

Afet riski ise belirli bir zaman diliminde yerleşim yerlerinde, toplum üzerinde ya da çevrede meydana gelebilecek felaketler ya da kayıplar olarak tanımlanır. Burada afet riski ilgili felaketin ortaya çıkma ihtimali ya da görülme ihtimali ile riskin gerçekleşmesi durumunda yarattığı etkinin ya da zararın bir bileşkesidir.

Risk yönetimi ise en genel anlamda, organizasyonların faaliyetleri sırasında ortaya çıkabilecek riskleri ya da risklerin etkilerini minimize etmeye veya ortadan kaldırmaya yönelik sistematik olarak yürütülen planlama, uygulama, kontrol etme ve ölçme faaliyetlerin tümü olarak tanımlanır. Her aşama bir sonraki aşamanın girdisi olup ilgili aşamanın performansı bir önceki aşamanın performansına bağlıdır.

Afetlerde risk yönetimi riski oluşturan kaynağa göre doğal afet risk yönetimi ve teknolojik (insan yapımı) afet risk yönetimi olmak üzere iki sınıfa ayrılır.

Risk yanıtlama stratejileri dörde ayrılır: (i) riskten kaçınmak, (ii)riski transfer etmek, (iii) riski kontrol etmek ve (iv) riski kabul etmek.