Afet Yönetimi
Afet ve Kriz Yönetimi dersinin ikinci ünitesi olan Afet Yönetimi’nde amaçlanan;
- Hangi olayların afet kapsamında değerlendirileceğini öğretmek,
- Afet ve acil durum arasındaki farkları kavratmak,
- Afetlerin etkileri hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlamak,
- Afet türleri arasındaki farkları kavratmak
- Modern afet yönetiminin özelliklerini öğretmek,
- Afet yönetimi evrelerinin her birinde hangi faaliyetlerin yürütülmesi gerektiği hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlamaktır.
Afet Yönetiminde Temel Kavramlar
Afet Yönetimi’nin daha iyi anlaşılabilmesi için bazı kavramların açıklanması gerekmektedir.
Afet: İnsanlar, tabi ve kültürel kaynaklar için fiziksel, ekonomik ve sosyal veya çevresel kayıplar doğuran, normal yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak toplulukları etkileyen ve topluluğun yerel imkân ve kaynaklarını kullanarak üstesinden gelemeyeceği doğal ve insan kaynaklı herhangi bir olayın sonucudur.
Acil Durum: Büyük, fakat genellikle yerel imkânlarla baş edilebilen çapta, ivedilik gerektiren tüm durum ve hâller” ya da “toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan ve acil müdahaleyi gerektiren olaylar ve bu olayların oluşturduğu kriz hâli.
Doğal Afetler: “Doğa ile ilişkili”, “doğal olaylar sonucunda” meydana gelen afetler.
Teknolojik ve İnsan Kaynaklı Afetler: İnsani faktörlere bağlı, çoğunlukla insana bağlı, dikkatsizlik ve ihmaller nedeniyle meydana gelen afetler.
Afetlerin Etkileri
Afetlerin en önemli ve doğrudan etkisi, insanların yaşamlarının tehdit altında olmasıdır. Afetlerin bir diğer önemli etkisi ise yarattığı tahribatlar neticesinde ekonomiye verdiği zararlardır. Afet sonrası ekonominin zarar görmesi, afet sonrasında insanların yaşam koşullarını belirleyecek olması bakımından doğrudan olmasa da dolaylı yoldan insan yaşamını tehdit eder.
Afet Yönetimi
Afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılması, afet sonucunu doğuran olaylara zamanında, hızlı ve etkili olarak müdahale edilmesi ve afetten etkilenen topluluklar için daha güvenli ve gelişmiş yeni bir yaşam çevresi oluşturulabilmesi için toplumca yapılması gereken topyekûn bir mücadele süreci olarak tanımlanır.
Daha geniş bir ifade ile afet yönetimi, afetlerin önlenmesi ve olası zararlarının yok edilmesi ya da en aza indirilmesini amaçlayan, afet öncesinden başlayarak afet ve afet sonrası süreçlerin bütününü kapsayan, toplumdaki bireyden başlayarak en yetkili makamlara kadar görev ve sorumluluklar yükleyen, birden fazla safhası ve birden fazla paydaşı olan birden çok mesleki disiplinin bir arada kullanıldığı bir yönetim şeklidir.
Afet Yönetim Süreci
Afetten önce, afet sırası ve afetten sonra olmak üzere toplam üç süreçte gerçekleştirilecek çalışmalardır. Bu çerçevede;
- Olası afetlerden toplumun en az zarar ve fiziksel kayıplarla kurtulabilmesi için gereken teknik, yasal ve yönetsel tüm önlemleri olaylar olmadan önce almak (afetten önce)
- Her türlü arama -kurtarma ve ilk yardım çalışmalarının başlatmak, boşaltma ve tahliye islerinin yapılması (afet sırası)
- Afetten etkilenen toplulukların yaşamsal gereksinimlerini mümkün olan en kısa zamanda karşılamak ve hayatın bir an önce normal hâle getirilmesini sağlamak (afet sonrası)
Afet Yönetiminin Evreleri
Afet öncesi, afet esnası ve sonrasındaki faaliyetlerin tanımlanması için afet evrelerine göre afet yönetimi için gerçekleştirilecek çalışmalardır. Toplam dört evresi bulunur .Bu evreler, birbirini takip eden ve birbirleri ile bağlantılı bir döngü üzerine kurulu evrelerde yapılacak faaliyetler bütünü tarif etmektedir.
Zarar azaltma: Afetler henüz gerçekleşmeden afetlere ilişkin tehlikelerin ve risklerin tanımlandığı, bu risklerin önlenmesi ya da önlemediği durumlarda risklerin etkilerinin en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin belirlenmesi, toplumun bu konularda bilinç sahibi olması için gerekli faaliyetlerin gerçekleştirilmesi, afet yönetimi kapsamında değerlendirilebilecek mevzuat ile kamu ve özel kurum ile kuruluşların organizasyonlarının gözden geçirilmesi, bütünlüklü ulusal stratejilerin belirlenmesi vb. faaliyetlerin gerçekleştirilmesi gereken evredir.
Hazırlık: Zarar azaltma evresindeki bazı planlamaların tatbik edildiği ancak bununla yetinilmediği, özellikle acil durum planlarında görev alacak personelin eğitimi ve bu planlara uygun olarak yapılacak tatbikatların düzenlenmesi ile arama -kurtarma -yardım vb. organizasyonel kabiliyetlerin geliştirildiği evredir.
Müdahale: Afetin oluşumunun hemen ardından başlayan ve afetin büyüklüğüne göre birkaç saat ile birkaç ay arasında değişen süre içerisinde yapılan müdahalelerin gerçekleştirildiği evredir.
İyileştirme: Afet sonrasında afetten etkilenen toplumun normal yaşama dönmesini sağlayacak faaliyetler bütünüdür. İyileştirme evresi, kendi içerisinde birden fazla alt evrede ilerleyen, afetten hemen sonra başlayarak afetin yarattığı tahribata göre bazı durumlarda birkaç yılı bulan bir süreci kapsamaktadır.