Afetlerde İnsan Kaynakları Planlaması ve Örgütlenmesi

Planlama, amaçların ve bu amaçların elde edilmesi için gerekli olan faaliyetlerin belirlenmesi, bu amaçlara ulaştıracak yol veya yolların tespit edilmesi, stratejilerin oluşturulması ve bu stratejileri gerçekleştirmek için gereken kaynakların tahsis edilmesi sürecidir. Planlama süreci genellikle 6 aşamadan oluşur: Amaçların saptanması, olanakların araştırılması, seçeneklerin belirlenmesi ve karşılaştırılması, en uygun seçeneğe karar verilmesi, planın hayata geçirilmesi, planın denetimi.

İnsan kaynakları planlaması, bütün olarak örgütün amaçlarını, stratejik planlarını ve programlarını gerçekleştirmek için gelecekte ne kadar sayıda ve hangi niteliklere sahip insan kaynağına gerek duyulacağını tahmin etmeye ve bu talebin muhtemelen ne dereceye kadar karşılanabileceğine yönelik bilimsel, sistematik ve rasyonel bir öngörümleme çabasıdır. İnsan gücü planlamasını beş aşamalı bir süreç olarak ele almaktadır. Bunlar: İnsan gücü kaynaklarının sistematik bir analizi, insan gücü talebinin tahmini, insan gücü arzının tahmini, örgütün kısıtları içinde bunların uzlaştırılması, eylem planlarıdır.

Modern afet yönetimi kavramında; kayıp ve zararların azaltılması, hazırlık, tahmin ve erken uyarı, afetleri anlamak gibi afet öncesi korumaya yönelik çalışmalar “risk yönetimi”; etki analizi, müdahale, iyileştirme, yeniden yapılanma gibi afet sonrası çalışmalar ise “kriz yönetimi” olarak kabul edilmektedir. Etkin bir afet yönetimi çalışması, afet öncesi, afet sırası ve afet sonrası ihtiyaç duyulan tüm çalışmaları kapsamaktadır.

Örgütleme; iki veya daha fazla bireyin ortak bir gayeyi gerçekleştirmek için bir araya gelmesi, gerekli araçların tümünün, en az maliyetle, en iyi verim ve en fazla tatmini sağlayacak şekilde ahenkli olarak düzenlenmesi olarak tanımlanabilmektedir. Örgütleme, organizasyon yapısının oluşturulması ile ilgili faaliyetler topluluğun, bir süreci ifade eder. Bu süreç, faaliyetleri anlamlı ve etkili bir şekilde gruplamak, bu grupları belirli örgüt kademe ve mevkileri hâline getirmek ve bu mevkilere (pozisyonlara) insan kaynağını atamak safhalarını içerir. Afetlerde insan kaynaklarının etkin ve verimli olabilmesi için de bu sürece olabildiğince uymak gerekir.

Afet müdahale planlamasında; afet riskleri, yardıma açıklık, etkililik, örgütsel kaynaklar ve kapasiteler tanımlanır, görev ve sorumluluklar belirlenir. Afet müdahalelerinde insan gücü planı geliştirmenin tek ve en iyi bir yolu yoktur. Hangi görevlerin başarılması gerektiğine karar vermek için mevcut kaynakları tanımlamak ve bir kaynak veri tabanı geliştirmek, nicel ve nitel veri yığınını kullanarak, coğrafi tehlikelere ve risklere, makro ve mikro analizlerle karar vermek, kapasite ve risk analizleri yapmak zorunludur. Müdahalede etkin olmak için, örgütsel müdahale kapasitesini ve potansiyel kaynak eksikliklerini tanımlamak ve bütün bu faaliyetleri yürütecek nitelikli insan gücünü planlamak gerekecektir.

Bugün modern anlamda afet öncesi ön hazırlık ve tedbirleri içeren “risk yönetimi” ve afet sonrasında kayıp ve zararların giderilmesinden yeniden yapılanmaya kadar olan faaliyetleri içeren “kriz yönetimi” anlayışlarıyla benimsenen afet yönetimi politikalarının etkin bir biçimde yürütülmesi ancak eksiksiz, organize, sistematik ve eş güdüm içinde olan bir örgütle mümkün olmaktadır. Afet yönetimi yürüten kuruluşların toplumla entegre olması ve gerek ulusal gerek de uluslararası örgütlerle afet sırası ve sonrasında iş birliği içinde hareket etmesi gereklidir. Buna uyum sağlayacak esnek, yönetişime açık bir insan kaynaklar ı örgütlenmesi işlerin yapılma süresini kısaltacak, etkinliği artıracaktır.

Türkiye’de Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) afet yönetiminin merkezî organizasyondur. AFAD, afet ve acil durumlara ilişkin tek yetkili kurum olup bir şemsiye kurum anlayışıyla afet ve acil durumun niteliği ve büyüklüğüne göre gerek Genelkurmay Başkanlığı, İçişleri, Dışişleri, Sağlık, Orman ve Su İşleri ve ilgili diğer bakanlıklar ile gerekse sivil toplum kuruluşları ile iş birliği içerisinde faaliyetlerini sürdürmektedir.