Olay Yerinde Afet Yönetimi

Afet, insanlar için ölüm ve sakatlığa sebep olabilen, aynı zamanda fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, insanın normal yaşantısını ve eylemlerini durduracak veya kesintiye uğratan yerel kaynakların yetersiz kaldığı, doğal veya insan kökenli olaylara denir.

Triajda sırasıyla şunlar yapılır; temel sağlık durumu kategorilerine göre afetzedeler değerlendirilir. İlk triaj arazide yapılır. İkinci triaj tedavi alanına getirilen yaralılar üzerinde yapılır.

Çoklu yaralanmalı olaylarda ölümlerin %80’i ilk 30 dakika içinde olmaktadır. Bu evre, genellikle acil sağlık sisteminin olay yerine ulaşmasından önce gelişmektedir. Bilgi ışığında olay yerine varıldığında yaşama ümidi olmayan hastaların ölmüş ya da ölmek üzere olacağı sonucu çıkarılabilir. Hastalar, çevredeki uygun hastaneler yerine, genellikle en yakın hastaneye gönderilmektedir.

112 acil sağlık ambulansları yaralıları çevredeki uygun hastaneler yerine, genellikle kendilerine en yakın, en uygun ve en iyi bildikleri hastaneye götürürler. Böyle olgulara hazırlıklı olmayan acil sağlık birimleri yeterli organizasyonu sağlamakta zorlanmakta, olayı ve olay yerini etkin şekilde yönetememektedir. Bunun sonucunda, mevcut kaynakların karşılayabileceği hasta sayısının üzerinde bir hasta yoğunluğu varlığında, hastalar ihtiyaç duydukları tıbbi desteği doğru zaman ve uygun yeterlilikte alamayabilirler.

Çoklu yaralanmalar, olağan dışı durumlar ve/veya afet olgularında çok fazla sayıda ambulans birimi ile birlikte polis, itfaiye, AFAD, UMKE gibi farklı birlikler görev alabilir. Bu durumlarda önceden belirlenmiş çalışma usullerine uygun şekilde görevlerini yerine getirmeleri esastır.

Afet yönetimi ile olay yeri yönetimi pek çok açıdan birbirine benzemekle birlikte, boyutu, oluş şekli, süresi ve uygulamaları açısından farklılıklar gösterebilmektedir. Ancak olay yeri yönetimi, çoğu kez bir afet triaj ve sevk merkezi yönetimidir.

Afete bağlı meydana gelebilecek zararları azaltmada önemli faktörlerden iki tanesi: afet alanında uygulanan triaj ve afet alanında verilen acil sağlık hizmetleridir.

Basit ve hızlı triaj uygulamanın gerekli olduğu olaylarda hekim dışı deneyimli tıbbi personelin de kolayca uygulayabileceği temel değerlendirme yöntemidir. Olay yerinde gerekli güvenlik önlemleri alındıktan ve triaj alanı oluşturulduktan sonra triaj sorumlusu “START” yöntemini uygulamaya başlar.

Afetlerde müdahaleyi organize etmede olay komuta sistemi (the incident command system) esnek komuta ve kontrol yapısı sağlayan, dünyada yaygın olarak kullanılan acil durum yönetim sistemidir.

Afet ortamında belli bir planlama dahilinde triaj bölgesi, tedavi bölgesi, geçici morg, olay komuta merkezi, ambulans toplanma bölgesi, rehabilitasyon bölgesi oluşturulmalıdır .

Olay yerinde verilen acil sağlık hizmetlerinde hastayı stabil hâle getirmek önemlidir. Kurtarma bölgesinde çalışan sağlık mensupları (genellikle ATT ve paramedikler) vakayla ilk karşılaşan gruptur.

Afetlerde çok kere hastalarda travma vardır. Kazazede araçtan ya da enkaz altından çıkartılırken bu hastaların multitravma hastası olduğu kabul edilmelidir. Basit ilk müdahaleleri bu şekilde yapılan hastalar kurtarma bölgesinden tedavi bölgesine taşınır.

Olay yerine gelen ilk ekip ya da en deneyimli ekip tarafından yapılan triaj uygulaması yapılır. Bu uygulama sonucunda triajı yapılan hastaların kurtarma bölgesinden uygun stabilizasyon yöntemleri ile tedavi alanına transportunun yapılması gerekir.