Sağlık Kurumlarında Afet Yönetimi
Afet Yönetiminde Organizasyon Basamakları
Afet yönetimi, afetlerin önlenmesi ya da ortaya çıkan zararların azaltılması amacıyla zararı azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme basamaklarının planlanması, yönlendirilmesi, koordinasyonunu gerektiren kavramlar bütünüdür. Bu amaçları doğrultusunda, mevcut riskleri tespit ederek kullanılacak kaynakları yönetebilecek bir bilgi sistemi içerisinde, afet komuta merkezi oluşturularak tüm kurum ve kuruluşları tek bir çatı altında koordine edebilen bir organizasyonla mümkündür. Organizasyon ise kendi içinde Zarar Azaltma (Risk) Yönetimi ve Acil Durum (Kriz) Yönetimi olarak iki ana başlık altında süreklilik gerektiren döngü içerisinde planlanır. Temel amaç, afete uğrayan bölgedeki canlıları kurtarmak ve en kısa süre içerisinde normal yaşam koşullarının sağlanmasıdır.
Dünyada Afet Yönetim Organizasyonu
Afet yönetimi hem dünya da hem de ülkemizde multidisipliner bir yapıya sahiptir. Dolayısıyla oluşturulan yönetim basamaklarının başarılı ve etkin olabilmesi için tüm kurum ya da kuruluşların dahil edildiği afet öncesini de içeren niteliktedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), afet yönetim organizasyonunda oluşturulan yönetim planlarının bütünsel, tüm olayları içeren, çok sektörlü ile sistem ya da yerelin tüm basamaklarını içeren yaklaşımları içermesi gerektiğni belirtmiştir. Sağlık hizmetleri hem rutin işleyişi kesintiye uğratmaksızın yürütülmeli hem de artan arz/talep dengesi kurularak ihtiyaçların karşılanmalıdır.
Türkiye'de Afet Yönetim Organizasyonu
Ulusal düzeyde direkt Başbakanlığa bağlı olarak faliyetlerini yerine getiren ve tüm kurumlar arası koordinasyonu sağlama görevi Türkiye Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığına aittir. Planlar il düzeyinde yer alan tüm kurum ve kuruluşları kapsayacak şekilde ve birbiri ile koordineli olmalıdır. Sunulacak sağlık hizmeti Sağlık Bakanlığı sorumluluğundadır. Taşra teşkilatlarında ise yine bakanlık tarafından uygulamaya sokulan İL -SAP yönergesi ile yönetim basamakları tanımlanmıştır.
Afet yönetiminin başarılı olabilmesi için yanlızca kamu kurum ve kuruluşlarının çalışmaları değil tüm süreçte toplumun bütün kesimlerinin yer alması gereklidir. Toplumun eğitiminin ve etkin katılımın sağlanabilmesi için gerekli projelerin geliştirilmesi gereklidir. Örneğin ülkemizde mahalle afet örgütlenmeleri sağlanmış ve zarar azaltmada etkin oldukları gösterilmiştir. Ayrıca bu konuda toplumda afet kültürünün yerleşmesini sağlamak amacıyla da halkın doğru bilgilendirilmesi için görsel ve yazılı iletişim araçlarınin geliştirilmesi sağlanmalıdır.
İl Düzeyinde Afet ve Kriz Yönetimi
Sağlık hizmetleri basamağının il düzeyinde yürütülmesi amacıyla İlk Yardım ve Sağlık Hizmetleri Grubu oluşturulmuş ve il sağlık müdürü başkanlığında faliyetlerini sürdürmektedir. Bu grup ilk yardım ve ambulans servisi, temel sağlık hizmetleri ve ölüleri tespit ve gömme servisinden oluşmaktadır. Hastane servis hizmetlerine bölgede yer alan tüm özel ve kamu hastaneleri dahil edilmelidir.
Hastane Afet ve Kriz Yönetiminin Planlanması
Hastaneler hizmet sunumu açısın dan birer işyeri olmasına rağmen hizmetlerindeki aksaklık geri dönülmez kötü sonuçlara neden olabileceğinden afet durumları için hastanelerde farklı yönetim basamakları uygulanmalıdır.
Sağlık Bakanlığı tarafından ülke bazında ortak ve ildeki planlamaya kordine edilen bir yönetim sağlanabilmesi amacıyla HAP klavuzu geliştirilmiştir. HAP, işleyişi ve afet döngüsünün önleme/zarar azaltma aşamalarınında yapılması gerekenler , müdahale aşamalarının organizasyonu ve yapılması gereken iş/işleyiş prosedürlerini içeren ve meydana gelen olaya özel olarak planlanan örneklerin yer aldığı üç bölümden oluşmaktadır. HAP hazırlanırken ilin kapasitesi, ihtiyaçları ve karşı karşıya olduğu afet risklerinin göz önüne alınarak; İl Sağlık ve Halk Sağlığı Müdürlüklerinin başkanlığında tüm sağlık kurum ve kuruluşları diğer kurumlarla birlikte koordineli bir şekilde hizmet akışını sağlamalıdır.
Ulusal ve Uluslararası Alanda Yataklı Tedavi Kurumlarında Afet ve Kriz Yönetimi
Afet halinde ulusal düzeyde yapılması gereken ve öncesinde alınması gereken tüm önlemleri içeren planlamalar, yönetim basamakları Sağlık Bakanlığı tarafından yönetmelik ve genelgelerle belirlenmişdir. Ancak olayın türü, yıkıcı etkisinin farklılığı ve sağlık hizmet sunucusu kurum ve kuruluşların kapasitelerinin farklılığına bakılmaksızın zararın minimuma indirilmesi amacıyla kendilerine özgü plan ve programlarının olması önemlidir.
Ulusal ve uluslararası alanda yapılan afet değerlendirmelerinde; hastanelerin afet durumlarında kapasitelerini aşacak şekilde sağlık hizmetlerini sunmak, yaşam kurtarmak ve toplum sağlığını garanti altına almak gibi işlevleri yerine getirmeleri gerektiği ve bu işlevleri yerine getirebilmeleri için göstermeleri gereken yönetsel ve teknik kabiliyetlerin olduğu belirlenmiştir. Böylelikle hastaneler, afet durumlarında faaliyetlerini kesintisiz bir biçimde sürdürebilecek ve afetin neden olduğu olumsuz etkiler minimuma inebilecektir. Burada bahsi geçen yönetsel ve teknik kabiliyetler Sağlık Bakanlığı tarafından da belirtilen lojistik, operasyon, hastane destek sistemleri (elektrik, su, doğalgaz, vb.), tıbbi altyapı (tıbbi alet, cihaz ve gazlar) ve iletişim altyapısı ile ilgili faliyetleri içermektedir.