Kurumların Afetlere Hazırlanması ve Hastane Afet Planı
Afetler, etkilenen bölgedeki toplumun tamamı ya da bir kısmının başta fiziksel, sosyal ve ekonomik olmak üzere pek çok açıdan kaybına sebep olan, günlük hayatı ve toplumun fonksiyonelliğini kesintiye uğratan, etkilenen popülasyonun mücadele kapasitesinin yetersiz kaldığı doğa, insan ya da teknoloji kaynaklı olaylardır.
Hastanenin herhangi bir kısmında meydana gelebilecek kayıp, hasar ya da afet anında hastanelerin karışıklık nedeniyle fonksiyonel olamaması, yalnızca hasta bakım niteliği ve niceliğini azaltmaz, eş zamanlı olarak ekonomik ve sosyal maliyet de yüksek olur.
Hastane afet planı (HAP), hastanelerde afet durumunun yönetimini sistematik olarak belirlemek ve geliştirmek, hastanelerin hem fiziksel hem de fonksiyonel olarak afet öncesi, afet sırası ve sonrasında dayanıklı ve hazırlıklı olmasını sağlamak, afete hızlı ve etkin müdahalede bulunulmasını garantilemek amacıyla geliştirilen planlardır.
Hastane afet planları hazırlanırken bilinmesi gereken diğer bir tanım da afet döngüsüdür. Bir afet olayını takiben gerçekleşen ve bir sonraki afete dek devam eden süreçleri tanımlar. Bu süreçler 4 aşamada sınıflanabilir:
- Önleme ve zarar azaltma,
- Hazırlık,
- Müdahale,
- Rehabilitasyon ve iyileştirme.
Hastane afet planlarının spesifik hedefini kısaca mortalite, morbidite, mağduriyet ve maluliyeti azaltmak olarak anlatabiliriz. Hastane afet planının amaçları şu şekilde sıralanabilir ;
Hastanelerin afetlerde zarar görebilirliğini azaltmak, hem hasta ve hasta yakınlarının hem de hastane personelinin güvenliğini sağlamak,
Bu hususta, afet sırasında kullanılacak açık ve net kuralları, işleyiş standartlarını oluşturmak ve uygulanmasını denetlemek,
Afet durumlarında kaosa sebep olabilecek olan ve en önemli ilk 72 saatte hastanelerin kendilerine yetebilmelerini sağlamak,
Hastane personelinin afet farkındalığını ve afete hazırlığını kurum içi kurum içi eğitim ve tatbikatlarla artırmak
Afet durumunda etkili hızlı ve yeterli müdahaleyi gerçekleştirmek,
Afet durumlarında, hastanenin normal işleyişindeki hizmetlerde gerçekleşebilecek aksilikleri önceden öngörmek ve engellemek,
Kaynakların en iyi ve akılcı şekilde kullanılmasını sağlamak,
Lüzum hâlinde hastanenin hizmet kapasitesinin artırılmasını sağlamak.
İyi oluşturulmuş bir hastane afet planı, tahmin edilebilir, fonksiyonel ve karışıklığa mahal vermeyecek şekilde,kapsamlı, afetin doğurduğu sonuçlara göre adapte edilebilir, net, en kötü senaryoya göre hazırlanmış olmalıdır.
Günümüzde tüm dünyada önerilen hastane afet planı yaklaşımı multidisipliner ve kanıta dayalı bir afet planı oluşturmaktır. Bu şekilde afetin fonksiyonel, fiziksel ve sosyal sonuçlarına karşı çok açılı bir plan oluşturulur.
Afetler yönetilmesi zor olaylardır. Afeti bir bütün olarak ele almak ve kriz yönetimini doğru yapmak önemlidir. Tüm sistemlerde olduğu gibi afet yönetim sisteminde de önceden belirlenen ve doğru oluşturulmuş bir yönetim hiyerarşisi, müdahalenin kolaylaşmasını ve afet anında müdahalenin basamakları arasında kopukluk olmamasını sağlar.
Afet durumunda kayıt tutulmasındaki eksiklikler, hem afet anında hem de afet sonrası rehabilitasyon -iyileşme döneminde karışıklıklara neden olabilir. Afet durumlarında, kayıtların kim ya da kimler tarafından tutulacağı, tutulan kayıtların raporlanmasının kim tarafından nasıl yapılacağı net olarak belirlenmelidir.
Afetlerin boyutu ne olursa olsun, sonuçlarının büyük olabileceği unutulmamalıdır. Personel bu konuda bilinçlendirilmeli, personeldeki değişiklikler göz önünde bulundurularak sıkça eğitim planlanmalıdır.
Risk tespiti ve analizi, bir toplumu ve dolayısıyla hastaneyi etkileyen afet tiplerini ve hastanenin bu afetlerden nasıl etkileneceğini belirlemek amacıyla yapılır. Bu tespit ve analizde, hastanenin hangi kısmının ne kadar zarar görebileceğine, hasta -hasta yakını ve personelin afetten ne ölçüde etkileneceğine de dikkat edilmelidir.
Hastane afet planlaması, hastanelerin afet ile mücadelesi ve afetin yönetilmesi için hayati öneme sahiptir. Uygun hazırlanan bir afet planı, toplumun afet durumundaki sağlık hizmeti ihtiyacını yönetmede doğrudan etkili olacaktır.