Afetlerde Acil Yardım Araç-Gereçleri ve Depolanması

Bölgedeki halk tarafından en erken ve etkili yardımın başlatılıyor olması, afet öncesi eğitim ve hazırlığın ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Bu nedenle riskli bölgelerde yaşayanlara; afet sırasında ne yapacağı, önceden hazırlanmış malzeme, araç-gereçlerin neler olduğu, nasıl ve hangi miktarda, ne zamana kadar stoklayacağı, nerelerden temin edileceği konusunda eğitim verilmelidir.

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre afet ‘’Dışarıdan yardım gerektirecek büyüklükte, ani çevresel (ekolojik) bir olaydır.” Amerikan Acil Hekimlik Okulu’na göre ise “Doğal veya insan yapımı güçlerin yıkıcı etkisinin bir bölgedeki sağlık ihtiyaçlarını karşılama gücünü zaafa uğratmasıdır.” Türkiye Acil Tıp Derneği (TATD) de afeti “Bir hastanenin, kapasitesini aşan sayıda hasta ya da yaralının, herhangi bir nedenle aynı zamanda başvurmasına neden olan her olay.” şeklinde tanımlamıştır.

Afet ve Acil Durum Planı

Afetler, ciddi boyutlarda can ve mal kaybına sebebiyet vermektedir. Hayatta kalmayı başaran insanlarda ise büyük acılar yaşatarak yokluk ve salgın hastalıklarla mücadele etmesine neden olur.

Oysaki afetlerden önce tüm riskler detaylı bir şekilde analiz edilmeli ve ortaya çıkan risklere göre afet planları oluşturulmalıdır. Oluşturulan afet planlarında can ve mal kaybını önlemek veya en aza indirmek, verdiği zararları kısa sürede telafi etmek için gerekli olan araç-gereç ve tıbbi malzemeler önceden belirlenip alınmalı ve uygun şartlarda depo edilmelidir. Ayrıca bu malzemelerin üretiminden son tüketim noktasına kadar tüm basamakları detaylı olarak planlanmalıdır. Bu planlama ve uygulama noktasında afet lojistiği devreye girmektedir.

Afet Lojistiği

Afet lojistiği sayesinde zarar görmüş insanların bütün ihtiyaçlarının verimli ve etkin bir şekilde karşılanması hedeflenir. Afet lojistiği, afet bazlı ve dinamik olmalıdır. Çünkü meydana gelen her afetin türü, şiddeti, zamanı ve oluştuğu coğrafi yapı farklılık arz eder. Afetlerdeki bu belirsizliklerden dolayı ve afet esnasında-sonrasında afetzedelere gerekli olan yardımların, araç-gereçlerin hızlı ulaşması için afet lojistiği ve yönetimi büyük önem arz etmektedir. Bundan dolayı da afet risk ölçümü ve afet planları belli aralıklarla gözden geçirilmelidir.

Afetlerde İhtiyaç Duyulan Sağlık Malzemeleri

Afetlerin ilk anlarındaki sağlık hizmetlerinin aksamadan yürümesi ve afetzedelerin bunlara engelsiz ulaşması afet sürecindeki en kritik konulardandır. Sadece afetlerde kullanılan araç-gereç ve tıbbi malzeme açısından bakmamak gerekir. Sağlıklı ve afetzedelere yetecek kadar içme suyunun ve gıdanın sağlanması, barınma ve güvenlik imkânlarının karşılanması gibi ihtiyaçlarında temin edilmesi gerekir.

Ülkemizde Sağlık Bakanlığı aracılığıyla kurulan Afetlerde Sağlık Hizmetleri Daire Başkanlığı ve taşrada kurulan Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri (UMKE) ve Afetlerde Sağlık Hizmetleri birimleriyle afet yönetimindeki sağlık organizasyonlarını yürütmektedir.

Afetlerde Acil Yardım Araç-Gereç Yönetimi

Afet sürecindeki tüm aşamalarda afet öncesi hazırlık ve planlama eksikliği, afet esnasındaki düzensizlikler ve eldeki olanakları en verimli şekilde kullanmama nedeniyle can ve mal kayıpları çok fazla olmaktadır. Günlük kullanılan malzemenin üzerinde malzemeye ihtiyaç duyulması sadece afetlerde ortaya çıkmamaktadır. Bir kurumun gündelik işlerini aşan başvuruda da bu ihtiyaç ortaya çıkabilir. Örneğin bir hastanenin kapasitesini aşacak şekilde aniden çok fazla sayıda hasta başvurusu o hastanede afet sürecini başlatabilir ve kaynakların yetersizliğine neden olabilir. Bu yetersizliğin önüne geçebilmek için bütün kurumlar çalışma alanlarıyla ilgili risk değerlendirmelerini yapıp önlemlerini önceden almalıdır. Bu durumlarda ihtiyaç duyulan malzemelerin temin edilmesi ve ihtiyaç duyulan yerlere nakledilmesi lojistik biriminin sorumluluğundadır.

Acil durum kiti, temel ünite ve bütünleyici ünite olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Temel ünite; temel sağlık hizmetleri için elzem olan ve sınırlı yeterlilikte olan ilaç, tıbbi malzeme ve araç-gereçleri kapsamaktadır. Bütünleyici ünite ise 10000 kişiden oluşan nüfusa yetecek kadar olan sağlık malzemelerinden oluşmaktadır. Bütünleyici üniteyi sadece tıbbi personeller ya da sertifikalı uzman personeller kullanabilir.

Afetlerde kullanılacak araç-gereç ve tıbbi malzemelerin çeşitliği ve uygunluğu afet tiplerine göre değişebilmektedir. Bunun için afet riskleri göz önüne alınarak bu malzemelerin seçimi ve depolanması yapılmalıdır.

Sağlık Araç-Gereç ve Malzemelerinin Depolanması

Depo yönetimi; depolarda stok seviyelerini izleyip lojistik süreçleri etkin bir şekilde yönetebilmek, gereksiz stokları önlemek, hasarsız ve minimum alandan azami depolama imkanları yaratacak depo çözümleri kullanmak firmaların verimliliklerini artırdığı gibi stok maliyetlerini düşürerek maliyet avantajı getirir.

Toplumsal sağlığın yeniden sağlanması için gerekli olan tıbbi malzeme ve araçgereçlerin temin edildikten sonra depolanması, saklanması, belirli aralılarla kontrol edilmesi ve ihtiyaç hâlinde ihtiyaç bölgelerine ulaştırılması afet yönetiminde büyük önem arz etmektedir. Depolama sistemlerinin amacı tıbbi malzemelerin bozulmadan ve işlevlerini kaybetmeden uygun şekillerde saklanıp ihtiyaç hâlinde güvenli bir biçimde yerine teslim edilmesidir.

Depo olarak kullanılacak yerlere erişimin kolay olması gerekir. Bütün sağlık malzemeleri için uygun ve sıcak kontrollü depolar olmalıdır. Depo hizmeti sunan firmalar 7 gün 24 saat kesintisiz hizmet veren kuruluşlar olmalıdır. Ayrıca sağlık malzemeleri ışık ve sıcaklık gibi faktörlere karşı duyarlıdır. Bazı sağlık malzemelerinde soğuk zincir halkasının kullanılması gerekir.