Afet Rehabilitasyonu Esnasında Sağlık Yönetimi

Afetin toplumun rutin ihtiyaçlarını karşılamak için dış yardıma gereksinim doğuran, can ve mal kaybı ile sonuçlanan ekolojik olaylara afet denir. Genel olarak tüm afetlerin: 1) Sessiz dönem, 2) Alarm dönemi, 3) İzolasyon dönemi, 4) Dış yardım dönemi, 5) Rehabilitasyon dönemi olarak adlandırılan, beş dönemde cereyan ettiği kabul edilir. Afet yönetimi ya da afete karşı alınacak önlemler ve yapılacak işler de bu dönemlere göre düzenlenir ve sınıflanır.

Rehabilitasyon dönemi, geçici yerleşimin tamamlanmasından sonra, afet bölgesindeki her anlamdaki yıkımların yerine yenilerinin yapılarak toplumun afet öncesi duruma getirilmesi ve bölgenin çöken ekonomisinin yeniden canlandırılması için geçen zamana denir. Genellikle üç ay ile üç yıl süreceği varsayılır.

Doğal bir felaketten hemen sonra hayat kurtarmanın en öncelikli önceliği olmasına rağmen, yerel ve uluslararası tıbbi müdahale çabasının odağı, şiddetli, travmatik yaralanmaların ve ilgili sağlık sorunlarının tedavisine hızla geçmektedir.

Doğal afet sonrasında rehabilitasyon müdahalelerinin etkinliğini değerlendiren az sayıda çalışma vardır. Felaket sonrası spesifik müdahalelerin prospektif, randomize kontrollü çalışmalarının mümkün olmadığından, hastane rehabilitasyonları, gözlemsel çalışmalar ve araştırmalar, felaket kaynaklı engellilik üzerindeki fiziksel rehabilitasyonun klinik etkisini ölçmek için retrospektif olarak yapılmıştır.

Sağlıkla ilgili rehabilitasyon, yaralanma veya hastalığın başlangıcı ile başlar ve genellikle hastanede, toplumda ve ev ortamlarında tedaviyi içeren bir yaşam süresi boyunca uzayabilir. Bir kişinin işlevsel ihtiyaçları, yakın yaşam ortamının yanı sıra daha geniş toplumda, erişilebilir ve uygun evde bakımın sağlanması da dâhil olmak üzere bir dizi faaliyete dikkat etmesi gerektiğinden; konut, ulaştırma ve eğitim, mesleki ve sosyal fırsatlar gereklidir. Kişinin kendine özgü tıbbi ihtiyaçlarına dayanarak sağlıkla ilgili rehabilitasyon en iyisi, bir fiziksel tedavi ve rehabilitasyon (FTR) uzmanı, bir fizyoterapist, bir meslek terapisti ve bir rehabilitasyon hemşiresi de dâhil olmak üzere çok disiplinli bir ekip olan acil tıp timi (ATT) tarafından verilir.

Rehabilitasyon personeli ile dış yardıma giden kuruluşlar, afet bölgesi içinde etkili bir şekilde konuşlandırılmasında önemli zorluklarla karşılaşmaktadır. Yardıma giden bireysel rehabilitasyon sağlayıcıları uygun şekilde vasıflandırılmalı, ekip kurmaya hazır olmalı, seyahat düzenlenirken ev sahibi ülke, sorumlu kurulu ile teyit edilmelidir. Ev sahibi ülkeye varışta, seyahat dağıtım alanları araç arazisi ve belirsizlik ile karmaşık olabilir. Ancak etkin bir şekilde konuşlandırılsa bile, uluslararası hizmet sağlayıcılar, ev sahibi kuruluş, merkezî afet rehabilitasyon müdahale yetkisi ve işbirlikçi rehabilitasyon sivil toplum kuruluşları (STK'lar) arasındaki rehabilitasyon hizmeti koordinasyonunun sınırlı olabileceğinin farkında olmalıdır.

Merin ve arkadaşları yaptıkları çalışmada, “Nihai rehabilitasyon şansı bu kadar azken yardım edebileceğimiz hastalar pahasına kısıtlı kaynaklarımızı bu hastaların tedavisi için kullanmanın hatalı olduğuna inanıyoruz.” ifadesini not etmişlerdir.

Sonuç olarak yabancı ekiplere müdahale, başlangıçta ve sonrasında toplum takibinde akut bakım ortamında uygun müdahalelerin yapılmasını sağlamak için diğer rehabilitasyon sağlayıcılarıyla doğrudan koordinasyon sorumluluğunu üstlenmelidir. Ayrıca sağlıkla ilgili rehabilitasyon ve sakatlık ile ilgili olarak yakın bir şekilde tutulan kültürel inançlar bazen rehabilitasyon hizmetlerinin potansiyel etkisini sınırlamaktadır.