Afetlerde Haberleşme ve Uydu Teknolojileri Kullanımı

Herhangi bir cismin etrafında dönen nesneler uydu olarak isimlendirilir.

Bunun en iyi bilinen örneği Dünya'mız etrafında dönen Ay’dır.

Haberleşme amacıyla kullanılan uydular ise Dünya’dan bir roket aracılığıyla fırlatılarak Dünya yörüngesine yerleştirilen, onun etrafında dönen, kablosuz alıcı ve vericiye sahip olan insan yapımı yapay uyduları ifade eder.

İki nokta arasında radyo frekansı (RF) sinyalleri ile haberleşme yapabilmek için bir noktada üretilip ışık hızı ile havada ilerleyen elektromanyetik dalgaların bir diğer noktaya ulaşıp burada algılanabilmesi gerekir.

Sırasıyla verici ve alıcı olarak isimlendirilen bu iki noktanın aralarında elektromanyetik dalganın yayıldığı bölgede fiziksel bir engel olmaksızın birbirlerine ulaşılabilir olmaları gerekir.

Haberleşme uyduları Küresel haberleşme amaçlı kullanılırlar. Haberleşme fonksiyonunu verici yer istasyonundan gelen radyo frekansındaki (RF) sinyali alıp daha farklı bir frekanstaki RF sinyaline çevirip sonrasında yeryüzünde kapsama alanı içerisindeki alıcı yer istasyonuna göndererek gerçekleştirirler. Askeri amaçlı uydular Genellikle yeryüzünün belirlenen bölgelerinin yüksek çözünürlüklü fotoğraflarını çekmek, denizcilik ve havacılıkta kesin konum sağlamak ve askeri amaçlı bilgi iletiminde kullanılırlar. Meteoroloji uyduları hava koşullarının kesin ve güvenilir bir şekilde saptanması için kullanılırlar. Yer gözlem istasyonları kurulamayıp veri toplanamadığı için okyanus, çöl, dağlık alanlar ve kutup bölgeleri gibi geniş alanların meteorolojik verilerinin elde edilmesinde faydalı olup üzerlerindeki sensörlerin kaydettikleri verileri belirli aralıklarla yer istasyonlarına göndermek şeklinde çalışırlar.

Uzay araştırma uyduları astronomi, jeodezi, atmosfer gözlem, meteor gözlem ve güneş sistemi gözlem gibi farklı kullanım alanları vardır. Bunların tamamı yerküre etrafında parabolik yörüngelerde dönerler.

Gerek küçük, gerekse büyük çaplı olsun tüm afet ve acil durumlarda mutlaka bir haberleşme sorunu yaşanmaktadır. Yaşanan afet veya acil durumun büyüklüğüne göre ortaya çıkan haberleşme sorununun da derecesi değişmektedir.

Küçük çaplı durumlarda haberleşme tesisleri veya destek alt yapılar zarar görmese de oluşan yoğun haberleşme talebi nedeni ile özellikle telefon santralleri ile GSM şebekeleri kilitlenmektedir.

Büyük çaplı bir afet durumda ise haberleşme sistemleri yanında elektrik, ulaşım gibi destek alt yapılarda da hasar oluşabileceği için olay bölgesi ile iletişimin tamamen kopması söz konusu olabilmektedir.

Afet veya acil durumlar söz konusu olduğunda kendisi faal olup başkaca unsurlara da en az bağımlı olduğu için çalışmasına devam edecek olan haberleşme sistemleri uydu haberleşmesi ve yüksek frekans (HF) telsizleri olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Bu sebeple bu sistemler özellikle afet durumlarında öncelikli olarak düşünülüp kullanılırlar.

Yörünge uyduların bir gezegen etrafında dönerken takip ettikleri yola verilen isimdir. Dünyaya yakın yörüngede olan uydular yeryüzü çekim kuvveti büyük olduğu için hızlı, uzak yörüngede olan uyduların ise dönme hızları daha yavaştır.

Uydular yörüngelerine göre alçak yörünge uyduları, orta yörünge uyduları, yüksek yörünge uyduları, yer durağan yörünge uyduları olarak adlandırılırlar.

Bilginin aynı iletim ortamı kullanılarak birden fazla kaynaktan birden fazla hedefe iletilmesine çoğullama adı verilir. Yaygın olarak zaman, frekans ve kod bölmeli çoğullama yaklaşımları bulunmaktadır. Buna göre uydular ile Zaman bölmeli çoğullama (TDMA), Frekans bölmeli çoğullama (FDMA), Kod bölmeli çoğullama (CDMA) metotları kullanılmaktadır.

Ülkemizde Türk Kızılayı yurt genelinde hizmet veren tüm haberleşme araçlarında mobil, bölge afet yönetim merkezlerinde ise sabit olarak Afet Uydu Haberleşme Sistemleri kurup hizmete almıştır.

Ülkemizde afet ve acil durum ile ilgili en önemli ve merkezi kurumu olan AFAD ise bir afet sonrasında haberleşmenin sekteye uğradığı bölgelere giderek o bölgenin durumu ve ihtiyaçlarına yönelik ilgili merkezler ile irtibat kurmayı sağlayıp saha ekipleri ile kontrol merkezleri arasında kesintisiz iletişim sağlayacak arazi aracı kullanmaktadır.