Afetler Ve Haberleşme Sistemlerine Etkileri
Afet; toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan doğal, teknolojik veya insan kaynaklı olayları ifade etmektedir. Diğer yandan acil durum; yine toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan ve acil müdahaleyi gerektiren olayları ve bu olayların oluşturduğu kriz hâlini tanımlamaktadır.
Dünya genelinde yaşanan afetler, oluşma kaynaklarına göre jeolojik, klimatik, biyolojik, sosyal ve teknolojik olmak üzere beş başlık altında toplanabilir. Söz konusu bu afet durumlarında haberleşme amacıyla kullanılan sistemler uydu, GSM, radyolink, Wi -Fi, kızılötesi, optik, internet ve VoIP gibi kablolu veya kablosuz iletişim ortamlarında çalışan farklı teknolojiler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Haberleşme: ses, görüntü, video, veri, telemetrik gibi bilgilerin bir noktadan diğer bir noktaya yüksek verimde, yüksek kalitede ve güvenli bir biçimde iletilmesi, Haberleşme Sistemi: Gönderilecek bilginin üretildiği kaynak, gönderici devre, iletişim ortamı ve alıcı devrelerden oluşan düzeneğin (sistemin) tamamı ve de Haberleşme Ağı (Network): Haberleşme sisteminde veri aktarımının sağlandığı iletişim ortamı olarak tanımlanır.
Haberleşme Cihazları: telefon, faks, uydu telefonu, afet telefonu, GSM telefon, VHF/UHF Telsiz ve HF telsiz cihazlarından, "İletim Ortamı" tel, burgulu tel, koaksiyel kablo, fiber kablo gibi karasal ile hücresel ağlar, UHF/VHF bandı kablosuz (Röle), HF bandı kablosuz uydu linki gibi karasal olmayan hatlardan, "Kullanılan Sistemler" uydu, GSM, radyolink, Wi -Fi, kızılötesi, optik, internet ve VoIP gibi bileşenlerden oluşmaktadır.
Oluşan afetler neticesinde haberleşmenin aksaması haberleşme ağının fiziksel tahribatı, haberleşme sistemleri destek altyapılarının aksaması veya haberleşme ağında oluşan sıkışıklık şeklinde üç farklı ana unsurdan kaynaklanmaktadır.
Afetlerin sebep olduğu olumsuzluklar acil müdahale, iyileştirme, yeniden yapım ve yeniden geliştirme olarak tanımlanan dört aşamada giderilirken haberleşme her safhanın vazgeçilmez bir unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır.
Haberleşme Ağı Fiziksel Tahribatı: Afetler esnasında haberleşmedeki aksamasının en yaygın ve iyi belgelenmiş sebebidir.
Fiziksel yapının tahribatı, tamiri veya yenilenmesi için gerekli süre ve/veya parasal kaynak göz önüne alındığında, haberleşmenin aksaması veya sıkışıklığı gibi durumlara nazaran daha ciddi ve etkileri daha uzun süreli olan hizmet aksamalarına sebebiyet verir.
Destek Altyapsının Aksaması: Fiziksel tahribattan daha nadir gerçekleşmesine rağmen haberleşme sistemlerinin destek altyapısındaki aksamalardan kaynaklanan kesintiler daha geniş etkili ve de acil yardım ve iyileştirme çalışmalarına daha fazla zarar verir niteliktedir.
Elektrik, su veya ulaşım altyapısındaki aksamalar haberleşmeyi etkiler nitelikte olabilirler.
Haberleşme Ağı Sıkışıklığı: Afet ve kriz durumlarında müdahale aktivitelerini koordine etmek, etkilenen birey ve topluluklara bilgi ve haber iletmek, panik reaksiyonu gibi sebeplerden ortaya çıkan yoğun insan haberleşmesi nedeniyle ağlarda sıkışıklık veya aşırı yüklenme oluşturmaktadır.
Afet yaralarının sarılması ilk yardım, kurtarma, enkaz kaldırmadan oluşan "Acil Müdahale"
Restorasyon ve tamirden oluşan "İyileştirme"
Tahrip olanlara işlevsellik kazandırma olarak tanımlanabilecek "Yeniden Yapım"
"Yeniden Geliştirme" olarak adlandırılan, genellikle birbirini takip eden ve süreleri katlanarak artan dört aşamadan oluşmaktadır.
"Acil Müdahale Esnasında Haberleşme" bütünlük en riskli durumdayken gerçekleşir.
"İyileştirme Çalışmaları Esnasında Haberleşme" arama ve kurtarma işlemleri sonlandırılıp ancak temel ulaşım ile haberleşme imkânları yeniden sağlandıktan sonra elektrik, su, havagazı gibi hizmetlerin sağlanması; ticari ve endüstriyel yapıların uygun olanlarının onarımını ve normal sosyal ve ekonomik aktivitelere geri dönüş başlayacağı için haberleşme önemli bir gereklilik oluşturmaktadır.
"Yeniden Yapım Esnasında Haberleşme" altyapının yenilenmesi öncelikli alanlardan biri olup bu hem zaman alan hem de maliyeti yüksek olan bir işlemdir.
"Yeniden Geliştirme Esnasında Haberleşme" genellikle gelecekteki gelişim ve büyümeyi de hedefleyen devlet finanslı büyük projeler oluşturmayı gerektirir.