Adli Sosyal Hizmet Alanında Suçlu Profili

Suçlu profili oluşturma (offender profiling) özellikle 1970’li yıllarda Amerika’da FBI’ın yürüttüğü çalışmalarla ivme kazanmış ve bugünkü dinamik konulardan biri hâline gelmiştir. Suçlu Profili Oluşturma Tekniği; olay yeri incelemesinden, suçla ilgili yaşanan olaylardan ve suçu işleyen kişinin suç işleme şeklinden yola çıkarak suçluya dair bilgileri derlemek şeklinde tanımlanabilmektedir.

Profil oluşturmada amaç her şeyden önce suç ve adalet sistemine yardımcı olmak ve suça karşı mücadele etmektir. Bu bağlamda üç ana amaç vardır. Birinci amaç; suç ve adalet sistemine suçlunun sosyal ve psikolojik değerlendirmesine dair bilgi sağlamak. İkinci amaç; suç ve adalet sistemine suçlunun sahip olduğu kişisel eşyalar hakkında psikolojik değerlendirme yapmak. Üçüncü amaç, görüşme önerileri ve stratejileri sağlamaktır.

Literatürde evrensel olarak ilk kabul edilen Suçlu Profili oluşturma uygulaması Psikiyatrist Dr. James A. Brussell’in 1956 yılında New York şehrinde yaşanmış ve medya tarafından o dönemde “Çılgın Bombacı George Metsky” vakası olarak adlandırılan olaya dayandırılmaktadır.

Suçlu Profili Oluşturma Tekniği 1970’li yıllarda Amerika’da peşi sıra ortaya çıkan seri tecavüz ve cinayet vakalarının faillerine yönelik kişisel bilgi toplayabilme amacıyla doğmuştur.

Profil oluşturma metodu bütün suç alanları için kullanılmaz. Örneğin; Holmes ve Holmes (1996) sahte çek, banka soygunu ve çocuk kaçırma’nın suçlu profile oluşturma tekniği için uygun olmadığını belirtmişlerdir (Fulero ve Wrightsman, 2009). Literatürde birden farklı türde suçlu profili oluşturma tekniği yer almaktadır.

İstatistiksel Yaklaşım, olay yerinde bulunan bilgi ve çeşitli davranış analizleri ile suçlunun karakter özellikleri ve psikolojik sürecine ulaşılmasını hedefleyen bir teknik temeline dayalıdır.

Klinik Profil Oluşturma Yaklaşımı, klinik pratisyenlerin klinik tecrübelerine, bilgilerine ve sezgilerine dayanarak suçun özelliklerinden sonuç çıkarmaya çalışır.

Jeografik Suçlu Profili Oluşturma Tekniği; suçu işleyen kişinin yaşadığı yerin suçların mekân içindeki dağılımlarına bakılarak tahmin edilebileceği düşüncesi temeline dayanmaktadır.

FBI tipi Profil Oluşturma Tekniği; genel anlamda kişinin yaş grubu, ırkı, mesleki beceri derecesi, medeni durum, sosyoekonomik statüsünü ve şüphelinin eğitim düzeyini içermektedir (Jackson ve Bekerian, 1997). Jackson ve Bekerian (1997)’a göre ayrıca FBI profile kişinin herhangi bir yasal işlem veya tutuklanma hikayesinin olup olmadığı, saldırganın askerî bir geçmişinin bulunup bulunmadığı, ailevi özellikleri, alışkanlıkları, olay yeriyle bağlantılı sosyal ilgileri, kişilik özellikleri ve mümkün olan psiko-patoloji formlarını da içermektedir (Jackson ve Bekerian, 1997).

Türkiye’de suçlu ile ilgili ilk çalışmalar, cumhuriyetin ilk yıllarında başlamıştır. Çeşitli dönemlerde istatistikçiler ve ceza hukukçuları tarafından üniversitelerin ve resmî kurumların desteği ile suçlar üzerine ciddi araştırmalar gerçekleştirilmiştir. Türkiye’de genel suçlu profilini ortaya koymaya yönelik ilk sosyolojik araştırma, 1992 yılında “Türkiye’de Suçlular” adıyla kitaplaşan çalışmadır.

Suçlu profili oluşturma konusunda uzman olduğu düşünülen kişiler sıklıkla adli konularda yardımcı olmak amacıyla mahkemelere tanıklık etmeleri için çağrılmaktadırlar. Ancak yine de mahkemeler tarafından bir suç hakkında ve bireysel konularda uzmanlardan adli görüş bildirmelerinin istenmesi yeni yeni yaygınlaşmaya başlamıştır.