Etik Mevzuatı
Günümüzde bireyin, devlet ve kamu hizmetine bakışı sürekli değişmektedir. Bu değişimin doğal sonucu, yeni değerlerin ortaya çıkmasıdır. Bireyler özel ve kamusal kesimden kaliteli hizmet sunumu beklemekte, bununla yetinmeyip hizmet sunumunun ahlaki ilkelere uygun olmasını da talep etmektedirler.
Bu talepleri karşılamak üzere etik ile ilgili ulusal ve uluslararası birçok düzenleme yapılmıştır.
5176 sayılı Kanun'la Türkiye'de Kamu Görevlileri Etik Kurulu kurulmuştur.
Kamu Görevlileri Etik Kurulu, ayda dört defa, başkanın daveti üzerine en az altı üyeyle toplanır ve üye tam sayısının salt çoğunluğunun aynı yöndeki oyu ile karar verir. Toplantı kararları ilgililere duyurulur. Kurul Başkan ve üyelerinin toplantılara katılmaları esastır. Arka arkaya üç toplantıya veya bir yıl içinde toplam on toplantıya katılmayan üyeler istifa etmiş sayılırlar.
Etik ile İlgili Ulusal Düzenlemeler
Türk hukuk sisteminde etik ilgili düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemelerin en önemlilerinden biri, 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulunun Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’dur. Türkiye Büyük Millet Meclisinde 25.05.2004 tarihinde kabul edilip, 08.06.2004’te 25486 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 5176 sayılı Kanun ile “Kamu Görevlileri Etik Kurulu” kurulmuştur.
Etik ile İlgili Ululararası Düzenlenmeler
Etik ile ilgili uluslararası düzenlemelere, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi “Kamu Görevlileri için Model Davranış Kuralları” ve Avrupa Komisyonu “Kamu ile İlişkilerde iyi Yönetimsel Davranış Kodu”, “Bangalor Yargı Etiği İlkeleri” ile Budapeşte İlkeleri olarak bilinen, “Savcılar İçin Etik ve Davranış İlkelerine İlişkin Avrupa Esasları” gibi birçok çalışma örnek verilebilir. 17 Aralık 1997 tarihinde Paris’te “Uluslararası Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Verilen Rüşvetin Önlenmesi Anlaşması” imzalanmıştır.
Etik Mevzuatının Kapsamı
Etik kurallarının yer aldığı düzenlemeler kural olarak kamu görevlilerini kapsamaktadır. Kamu görevlileri kavramı, “dar” ve “geniş” anlamda olmak üzere iki biçimde ele alınmaktadır. İster dar anlamda kullanılsın ister geniş anlamda kullanılsın, bir kişinin kamu görevlisi sayılabilmesi için bir kamu örgütünde çalışması gerekir. Bu nedenle, kamu hizmeti gördükleri bir kamu örgütüne bağlı olarak çalışmayan kişiler, kamu görevlisi sayılmamaktadır.
Temel Etik İlkeleri
Anayasal Temel Etik İlkeleri
Anayasal temel etik ilkeleri, Anayasa’nın lafzında ve ruhunda belirlenen kuruluş felsefesini yansıtır. Kamu çalışanlarının tamamı devletin kuruluş felsefesine ve temel amaçlarına göre hareket etmek zorundadır. Zira daha önce ifade edildiği gibi Anayasa hükümleri başta yasama, yürütme ve yargı olmak üzere herkesi bağlar niteliktedir.
Cumhuriyetin Niteliklerine Uygunluk: Cumhuriyetin nitelikleri, Anayasa’nın ikinci maddesinde belirtilmiştir. Buna göre, kamu görevlileri toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal hukuk devletinin gereklerine uymakla yükümlüdür.
Anayasanın Başlangıç Esaslarına Uygunluk: Anayasa’nın başlangıç esasları dayanağını dorudan Anayasa’dan alırlar. Çünkü Anayasa’nın dayandığı temel görüş ve ilkeleri belirten başlangıç kısmı, Anayasa metnine dâhildir.
Eşitlik İlkesine Uygunluk: Eşitlik ilkesi, kanun önünde eşitliği belirtir. Anayasa’ya göre: “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir.
Kamu Görevlileri Etik Kurulu
Türkiye Büyük Millet Meclisinde 25.05.2004 tarihinde kabul edilip, 08.06.2004’te 25486 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulunun Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun gereği “Kamu Görevlileri Etik Kurulu” kurulmuştur.Kamu görevlileri etik kurulu, kamu görevlilerinin uymaları gereken saydamlık, tarafsızlık, dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yararını gözetme gibi etik davranış ilkeleri belirlemek ve uygulamayı gözetmek ile görevlidir.Kanunda bir açıklık olmaması nedeniyle kurulun kamu tüzel kişiliğine sahip olmadığı belirtilebilir. Kamu Görevlileri Etik Kurulu Cumhurbaşkanlığın bünyesindedir. Kurul ile Cumhurbaşkanlığı arasında ilişkinin niteliğine 5176 sayılı Kanun’da yer verilmemiştir. Kurul tarafından çıkarılacak yönetmelikler Cumhurbaşkanın onayı ile yürürlüğe konulur (5176 sayılı K. m. 7). Ayrıca Kurul tarafından yapılan inceleme ve araştırma sonuçları yazılı olarak bildirilir.