Pediatrik Değerlendirme
Sağlık çalışanları çocuk hasta ile karşılaştıkları zaman, hasta için hayatı tehdit eden bir durumun olup olmadığı ya da kısa süre içerisinde böyle bir durumun gelişip gelişmeyeceği hakkında doğru bir değerlendirme yapmalıdır. Bu bölümde, kritik çocuk hasta ile karşılaşıldığında hastanın nasıl değerlendirileceği, hastada ortaya çıkan değişik belirti ve bulguların sağlık çalışanını nasıl yönlendirmesi gerektiği sistematik olarak anlatılmıştır.
Pediatrik Değerlendirme Üçgeni
Üç gözleme dayanan Pediatrik Değerlendirme Üçgeni (PDÜ), sadece hızlı bir gözlem sonucunda solunum yetersizliği, dolaşım bozukluğu, merkezi sinir sistemi bozukluğu ya da bunlardan ikisinin veya üçünün de birlikte olduğu çocuk hastayı tanımak için kullanılan güvenilir bir yöntemdir.
Görünüm
Hastanın görünümünde değerlendirilen özelliklerin baş harflerinin “Ç-A-B-U- K” kelimesini oluşturduğuna dikkat ediniz.
Çevreye ilgisi: Çocuklar, yaşına uygun şekilde çevresi ile iletişim kurarlar. Bunu yapamayan çocuğun çevresi ile olan iletişiminde bozukluk vardır.
Avutulabilirlik: Bir çocuk eğer hiç bir şekilde avutulamıyorsa o çocukta ciddi bir sağlık problem olabilir.
Bakış ya da göz teması: Bir çocuk bakışını çevresindeki insanlara ya da cisimlere odaklayamayıp boş boş bakıyorsa, o çocuğun mental durumu iyi değildir, bilinci tam değildir ve yüksek olasılıkla hayatı tehdit eden bir hastalığı vardır.
Uygun konuşma ya da ağlama: Eğer bir çocuk ağlayamıyorsa, ağlamaya mecali yoksa ya da zayıf ve cılız bir sesle ağlayabiliyorsa o çocuk acil hastadır.
Kas tonusu: Kas tonusunun azalması demek, çocuğun gevşek, halsiz ve hareketsiz bir şekilde olması veya hareketlerin zayıf olması demektir. Hayatı tehdit eden bir hastalığı olan çocuklarda kas tonusu azalabilir.
Solunum Çabası
Kandaki oksijen seviyesinin, dokulara oksijen sunumunun ya da her ikisinin birden yetersiz olduğu çocuklarda solunum çabası, dolayısıyla da solunum iş yükü artar. Nefes alıp verirken anormal seslerin duyulması, hastaların koklama pzisyonu, üçayak pzisyonu gibi anormal pozisyonlarda nefes alması, morarmanın ya da inlemenin olması, yardımcı solunum kaslarının kullanımı ile çekilmelerin olması solunum yetersizliğinin bulgularıdır.
Cilt Dolaşımı
Kandaki oksijen azlığının ve dokulardaki dolaşım bozukluğunun derecesine bağlı olarak ciltte bazı bulgular meydana gelir. Cilt soğuk ve soluk bir hale gelebilir. Tıpkı bir mermer taşını andıran alacalı görünüm olabilir. Bu alacalı görünüme tıp dilinde “cutis marmaratus” adı verilir.
Birincil Değerlendirme
PDÜ ile 30 -60 saniyelik bir süre içerisinde yalnızca gözleme dayalı olarak kritik çocuk hastanın tanınması amaçlanır. PDÜ tamamlandıktan sonra hasta için gerekli olan acil destek tedavisi sağlanır. Sonrasında hızlı bir fizik muayene yapılır. Yapılan bu fizik muayenede aşağıda “A-B-C-D-E”olarak ifade edilen bileşenler değerlendirilir:
- A: Airway (Havayolu)
- B: Breathing (Solunum)
- C: Circulation (Dolaşım)
- D: Disability (Nörolojik değerlendirme)
- E: Exposure (Hasta soyulur ve tepeden tırnağa kontrol edilir)
Hava Yolu: Hastanın hava yolu açıklığı kontrol edilir.
Solunum: Solunum hızı, derinliği, akciğer sesleri, solunumun olup olmadığı değerlendirilir.
Dolaşım: Kalp atım hızı, cilt rengi, sıcaklığı, kalp ritmi, kan basıncı, kapiller dolum zamanı bakılır.
Nörolojik Durum: Glaskow koma skoru, pupillerin ışığa yanıtı, hasta başı kan şekeri ölçümü ile hipoglisemi varlığı veya damar yolundan glukoz içeren sıvı verilmesine hastanın yanıtı değerlendirilir.
Genel Değerlendirme: Hastanın kıyafetleri çıkarılır ve vücudu tepeden tırnağa kontrol edilir.
İkincil Değerlendirme
Hastanın hızlıca yapılan muayenesi tamamlandıktan sonra ikincil değerlendirmeye geçilir. Hastalığa odaklanmış bir tıbbi öykünün alınmasını ve tam bir fizik muayene yapılmasını içerir.
Üçüncül Değerlendirme
Hekim tarafından hasta için yapılması uygun görülen laboratuvar tetkikleri ve görüntüleme yöntemleri yapılır. Etkilenmiş olan organ veya sistemlere yönelik olarak ayrıntılı incelemelerin yapılmasını ve ileri tedavilerin düzenlenmesini içerir.