Acil Durumlarda Adli Vakalar

Acil servisler adli vakaların en sık görüldüğü yerlerdir. Suç ve şiddet olaylarının her geçen gün arttığı günümüzde acil çalışanları, mağdurlar ve failler ile acil servislerde çoğunlukla ilk karşılaşan sağlık personeli olmaktadır.

Adli olgular gerek hasta hakları gerek deontolojik uygulamalar ve yasal sorumluluklar açısından hassasiyet gösterilmesi gereken durumlardır. Sağlık çalışanları hastayı değerlendirerek gerekli müdahaleyi yapmanın yanı sıra adli vakalardaki yasal süreçleri de yönetirler. Adli vaka ile karşılaşan sağlık mensubu, Türk Ceza Kanunu madde 280’e göre durumu en yakın yetkili makama bildirmek zorundadır. Bu maddeye göre; görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta gecikme gösteren sağlık mesleği mensubu, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Kayıtların tutulması, hastanın üzerinden çıkanların korunması ve bunların saklanması gibi görevler de acil servis çalışanları tarafından yapılır. Acil servis çalışanlarının bu konuda rol ve sorumluluklarını bilmesi, adli olayın açıklığa kavuşturulmasının yanı sıra yasal olarak kendini koruyabilmesini de sağlayacaktır.

Bireyin akli veya fiziksel sağlığını kendisinin yahut bir başkasının kasıtlı ya da tedbirsiz, dikkatsiz ve ihmalkar davranışı sonucunda kaybetmesi durumu adli vaka olarak değerlendirilmektedir.

Ateşli silah ve patlayıcı madde yaralanmaları, kesici, kesici-delici, delici, kesici-ezici ve ezici alet yaralanmaları, trafik kazaları, darp olguları, iş kazaları, düşmeler, zehirlenmeler, yanıklar, elektrik akımına maruz kalma, mekanik asfiksi olguları, işkence iddiaları, kriminal düşükler, sindirim kanalına oral-anal yoldan yabancı cisim girmesi, cinsel suçlar, malpraktis, intihar girişimleri, her türlü ihmal ve istismar olgularının tümü adli olgulardır.

Adli vakaların diğerlerinden ayrılması son derece önemlidir. Çünkü istatistiklere göre tecavüz ve ev içi şiddet olguları gibi durumlar rapor edilenlerden çok daha fazladır.

Sağlık çalışanının delili tespit edebilme ve toplama uygulaması suç araştırmasında önemli bir yere sahiptir ve adli kararların sonuçlarını etkilemektedir. Özellikle mahkemeye yansıyan karmaşık vakalarda yanlış ya da eksik delil toplanması belirleyici bazı adli delilleri gizleyebilir. Her ne kadar hastanın yaşamı, sağlığı ve güvenliği adli konulardan öncelikli olsa da delil toplama ikileminin acil serviste yaralılara bakan sağlık çalışanları için önemli bir nokta olduğu bildirilmektedir. Adli delilleri toplarken deriden çapraz bulaşmayı önlemek için eldiven giyilmeli ve bariyer önlemler uygulanmalıdır. Her yeni delil için eldiven değiştirilmelidir.

Bir iddianın doğruluğunu veya yanlışlığını ispat edebilmek için sunulan bilgiler veya fiziksel verilere delil denilmektedir. Adli delil ise bir teoriyi ya da söylemi desteklemek için mahkemeye sunulan her şeydir. Literatürde, adli vakalarda mevcut olan delil çeşitleri kapsamlı bir şekilde tanımlanmıştır ve fiziksel olan fiziksel olmayandan ayrılmıştır. Deliller; fiziksel, bilgisel, kimyasal ve iz delili olmak üzere dört grupta incelenebilir.

Adli vaka yönetiminin doğru ve etkili bir şekilde yapılması, delillerin uygun şekilde toplanması, korunması ve saklanmasının, bu çok yönlü yaklaşımın en önemlilerinden olduğu düşünülmektedir.

Yaranın özellikleri travmanın tedavisi sırasında gözardı edilebilecek delilleri oluşturur. Yaranın şeklinin detaylı kaydedilmesi yaraya sebep olan silahın tipinin saptanmasında belirleyici faktör olabilir.

Diyagramlar, vücut haritaları veya resimler yara özelliklerinin kaydında faydalı olabilir; fakat yazılı kaydın yerini asla tutmaz.

Acil sağlık personeli, yaraların veya fiziksel delillerin yerini doğru kaydetmek için yazılı notuna ek olarak vücut diyagramı kullanmalıdır. Fotoğraflar vücut diyagramının yerini tutmaz. Vücut diyagramı yaranın veya toplanan delilin yerini ve cinsini açık bir şekilde göstermelidir. Birçok adli cinsel saldırı müdahale programlarında dijital kameralar kullanılır. Böylece fotoğraf çekilebilir ve mahkeme için çoğaltılıp büyültülebilir.

Adli raporlar fotokopisi 4 nüsha hâlinde düzenlenmelidir. 1 nüshası hastanın dosyasında saklanmalıdır. Düzenlenen raporda hastanın kimlik bilgileri yer almalı, olayın nasıl olduğu belirtilmeli, oluşan lezyonlar ayrıntılı olarak yer almalı, fizik muayene bulgularına yer verilmeli, istenen radyolojik ve laboratuar tetkiklerinin ve konsültasyonların sonuçlarına yer verilmelidir.