Hazırlık ve Planlama

Afet yönetimi kapsamında, ulusal ve kent ölçeğinden ev ölçeğine kadar planlı çalışmalar ile afetlere hazırlık yapmak önem taşımaktadır. Afet yönetiminin tüm aşamalarının tüm tehlikelere yönelik ekip çalışmasıyla koordine edilebilmesi için, etkin bir şekilde planlama süreçlerinin de tüm paydaşlar tarafından ve birlikte yaşanması, yerine getirilmesi ve çeşitli tatbikatlar ile test edilmesi gerekir.

Afet ve risk yönetimin ikinci önemli evresi olan hazırlık safhasında yapılması gereken çalışmaların da ana hedefi, tehlikenin insanlar için olumsuz etkiler doğurabilecek sonuçlarına karşı gerekli olan çalışmaları yaparak zamanında, en uygun şekilde ve en etkili organizasyon ve yöntemler ile müdahale etmeye hazırlanmaktır. Hazırlıklı olma, acil durum/afet hâlinde yetki ve sorumlulukların belirlenmesi ve destek kaynaklarının düzenlenmesini de içerir. Bu aşamada tüm yönetimler acil durum/afet yönetimi görevleri için gerekli atamaları yapmalı, belirlenen görevlerin yerine getirebilmesi için gerekli olan personel, donanım ve diğer kaynaklar tanımlanmalıdır. Ayrıca ekipman ve donanımların bakımının yapılması, tahmin ve erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi, personelin eğitimi ve diğer aktivitelerinin sürekli güncellenmesi ve geliştirilmesi önemli afete hazırlık konularındandır.

Yeni Planlama Anlayışı

Hazırlık aşamasında afet mevzuatı da önem taşır. Bu bağlamda, Türkiye'deki geçmiş ve şimdiki afet mevzuatı karşılaştırılmıştır. Eksikler tablolar ile özetlenmiştir. Güncelleşmiş olan mevzuattaki zayıflıklar da belirtilmiştir. Bir başka sorun ise, belediye ile valiliklerin afet sırasında ortak çalışmalarındaki eş güdüm yetersizliği ve eksikliğidir. Belediyelere hizmet ve lojistik birim olarak bakılmasına rağmen, itfaiye teşkilleri vasıtası ile aslında afet durumunda belediyeler müdahale operasyonlarının da doğrudan içinde yer alan kurumlardır. Tüm yeni düzenlemelere rağmen günümüz afet mevzuatına göre hazırlanan afet planlarında hâlâ önemli zaafları var.

AFAD Başkanlığının Türkiye Afet Yönetimi Strateji Belgesi'ne göre afet zarar azaltma planı ve afet iyileştirme planı ile birlikte afet müdahale planı hazırlanıp gerektiğinde uygulanması gerekir. Afet durumunda hangi çalışmaların yapılmasına ihtiyaç duyulacağı, bunları gerçekleştirmek için gerekli personelin sayısı ve nitelikleri afet müdahale planı içerisinde yer almalıdır. Afet ve/veya olay yönetim merkezlerinin nerede kurulacağı ve burada çalışacak sorumlu kişiler önceden belirlenmelidir. Merkeze gelen bilgilerin nasıl bir yorumlama ve değerlendirme sürecinden geçirileceği, birlikte çalışması zorunlu olan farklı birimlerin arasındaki koordinasyonun nasıl temin edileceği de çok net biçimde tespit edilmelidir. Planlama sayesinde, birbirine paralel ya da birbiri ardından yürütülecek çalışmalar arasında en uygun bağlantıların nasıl kurulacağı belirlenir.

Müdahale Planlamasının 10-Adımı

Müdahale planının 10 adımı detaylı olarak incelenmiştir. Bunlar sırasıyla, stratejik planlamaya karar vermek, planlama takımı kurmak, genel durum ve mevcut hazırlıkların belirlenmesi, tehlike, risk analizleri ve zarar azaltma çalışmaları, gönüllüler ve karşılıklı anlaşmalar, tahliye ve seyrekleştirme, acil durum servisleri ve merkezinin oluşturulması, SOP'lar ve kontrol listeleri, malzeme ve araç gereçler ve eğitim ve tatbikatlardır.

İster hükûmet, ister il, ister ilçe, mahalle, sokak veya bina bazında olsun her kurum veya kuruluş, “Herhangi bir afet veya acil duruma gerektiği gibi, doğru -dürüst müdahale edebilmek için neler yapılmalı?” diye kendi kendine sormalı ve gereğini yapabilmelidir.

Plan, planlama ekibi tarafından taslak hâlinde geliştirildiğinde, kurum dışındaki ilgili kurum ve kuruluşlara incelenmesi için gönderilmeli ve alınan görüş ve önerilere göre gerekiyorsa geliştirilmelidir. Benzer bir şekilde en azından masa başı tatbikatları ile plan test edilip geliştirilmesi, gerekli ve zorunlu bir uygulamadır.

Plan İzleme ve Geliştirme

Herhangi bir afet veya acil durum olsun olmasın en son adım planı uygulamaktır. Planı uygulamak için herhangi bir afet veya acil durum olmasını beklemek gerekmez. Risk analizi yaparken belirlenen yapısal ve yapısal olmayan zararlar azaltılmalı, plandaki görevler ve görevlendirmeye uygun olarak personel periyodik bir şekilde eğitilmeli, planın parçaları ayrı ayrı tatbikatlar ile de test edilip değerlendirilerek geliştirilmelidir. Ayrıca plandaki operasyon, lojistik ve finans, vb. birimler kurum ve kuruluşun büyük konferans, toplantı, vb. organizasyonlarda kullanılarak planın uygulanmasında büyük ve çok önemli faydalar vardır.