Risk Değerlendirme
Risk Analizi
Risk analizi kapsamında riskleri belirlemek için çok disiplinli bir yaklaşımla, belirli senaryo ve stratejiler kullanılarak tüm tehlike ve zarar görebilirlik analizleri yapılmalıdır. Bunun için tehlike profilleri hazırlandıktan sonra, bilgiler bir araya getirilerek toplumun karşı karşıya olduğu riski belirlemek gerekir. Böylece toplum, en yüksek riski temsil eden tehlikelere odaklanabilir.
Bu adımların atılabilmesi için de bina, kurum, kuruluş, mahalle, köy, ilçe, il, bölge ve ülke çapında tüm tehlikeler göz önüne alınarak çok ayrıntılı risk analizleri bir an önce yapılmalıdır. Böylece, ülkemizde şehir, vb. yerleşim yerlerinin seçiminde, yerleşim kararlarının alınmasında ve şehir planlamasında zemin gibi meteorolojik vb. şartların da yeterince göz önüne alınması gerekir.
Literatür ve uygulamada iki temel risk analizi yöntemi mevcuttur. Bunlar, kantitatif (quantitative) ve kalitatif (qualitative)/kategorik yöntemlerdir. Kantitatif risk analizi, riski hesaplarken sayısal yöntemlere başvurur. Kalitatif risk analizinde tehdidin olma ihtimali, tehdidin etkisi gibi değerlere sayısal değerler verilir ve bu değerler matematiksel ve mantıksal metotlar ile işlenip risk değeri bulunur.
Risk Göstergeleri
Yeterli sayısal verinin temin edilmesinin problem olduğu yerde kalitatif ya da kategorik risk analizi yöntemi temel bir risk analizi yöntemi olarak kullanılır. Kalitatif risk analizi riski hesaplarken ve ifade ederken numerik değerler yerine yüksek, çok yüksek gibi tanımlayıcı değerler kullanır. Yıkıcı afetler sonrası evler, eşyalar, araçlar, çevre, tarihî ve kültürel eserler zarar görür.
Maruziyet Analizi
Zarar görebilirliğin iki bileşeni vardır: maruziyet ve savunmasızlık. Her birinin ayrı ayrı analizleri açıklanmıştır. Bu iki bileşenden de görülebileceği gibi afetler, insan etkisinden bağımsız bir şekilde oluşamaz. Tehlikeye maruz kalma ifadesi riskin oluşum olasılığı ile birlikte insan ve insan için değerli şeylere etkisini ele alır. Her bir kurum, kuruluş ya da yerleşim birimi ve her bir tehlike için tehlikenin oluşum olasılığı ve etkisi, tehlikeye maruz kalabilecek varlıkların bir özetini verir.
Savunmasızlık Analizi
Zarar görebilirliğin ikinci bileşeni savunmasızlıktır. Bu nedenle zarar görebilirliğin sayısal ve ayrıntılı bir şekilde belirlenebilmesi için savunmasızlığın doğru bir şekilde değerlendirilip sunulması gerekir. Savunmasızlık analizinde savunmasızlığı ölçmek için "Neye, ne vasıtasıyla, kiminle, kimin için, niçin ve ölçülebilir mi? "gibi anahtar soruların sorulması gerekir.
Kapasite Analizi
Yukarıdaki iki analize ek olarak afetlerden etkilenecek topluluk, kurum ve bölgelerin afetler ile baş edebilme kapasitesinin incelendiği, kapasite analizinin de yapılması gerekmektedir. Böylece bir yandan afet riskini azaltılıp önlenirken bir yandan da olası afetler için eşik, baş etme, iyileştirme ve uyum için bireysel, kurumsal ve çevresel müdahale kapasitesinin sürekli olarak geliştirilmesi gerekmektedir.
Risk Matrisi
Bu işlemler yapıldıktan sonra risk matrisi oluşturulabilir. Böylece objektif olarak hangi afetin daha fazla risk oluşturacağı ortaya çıkmış olur. Bu nedenle afet yönetim planının hazırlanması ve uygulanmasında kullanılacak yöntem ve en sık kullanılan yaklaşımlardan biri olan kalitatif analiz ve L risk değerlendirme matrisi hazırlanır. Matris diyagramları iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi analiz etmekte kullanılan bir değerlendirme aracıdır.
Risk Haritaları
Afetlerin neden olabileceği problemleri ve kayıpları önlemede ilk adım afet bölgesinin tanınmasıdır. Önleyici ve halkla ilişkiler ile birlikte zarar azaltma tedbirlerinin çoğu, etkilenen alanları belirlemek ve uygun koruma standartları koymak bir risk haritasına dayanabilir.