Tarihsel Gelişim

Afet Yönetiminin Kısa Tarihçesi

Bizim afet yönetimi tarihimiz de oldukça eskilere dayanmakla beraber bu alandaki ilk düzenleme, 14 Eylül 1509 tarihinde meydana gelen İstanbul depremi sonrasında, II. Beyazıt tarafından çıkarılan bir fermandır. Diğer bir önemli belge de şehirleşmenin artmasını müteakip, şehirleşme ve yapılaşmanın kurallara bağlanması ihtiyacından doğan ve 1848 yılında yayımlanmış olan Enbiye Nizamnamesi’dir. Cumhuriyet Dönemi'ne gelindiğinde, 1930 yılında 1580 sayılı Belediye Kanunu ile belediyelere, yerleşme ve yapılaşmalarla ilgili denetim görevi ve ihtiyaç sahipleri için konut inşa ettirme görevi verilmiştir. 1939 Erzincan Depremi sonrasında 1940 yılında 3773 sayılı kanun çıkarılmıştır. Sadece yara sarma ile bir yere gidilemeyeceğinden hareketle 1944 yılında 4623 sayılı Yer Sarsıntılarından Evvel ve Sonra Alınacak Tedbirler Hakkında Kanun yayımlanmıştır. 1940’ların başında, ülkemizin birçok bölgesinde sel yaşanmıştır. Bunun üzerine 1943 yılında 4373 sayılı Taşkın Sulara ve Su Baskınlarına Karşı Korunma Kanunu çıkarılmış. Mülga Afet İşleri Genel Müdürlüğünün temellerinin atıldığı 15 Mayıs 1959 tarih ve7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirler ile Yapılacak Yardımlara Dair Kanun'un çıkarılmış olması 1950’li yıllarda afet yönetimine ilişkin yoğun çalışmaların yapıldığını göstermektedir. Ayrıca yine bu dönemde, 1959 yılında yürürlüğe giren 7126 sayılı Sivil Müdafaa Kanunu ile afetler sırasında gereken kurtarma ve ilk yardım faaliyetleri düzenlenerek bu konudaki önemli bir boşluk giderilmiş.

1999 yılında Marmara Bölgesinde meydana gelen depremler afet yönetimi yapımızın gözden geçirilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Afet yönetimi sisteminde görev alan kurumlar arasındaki koordinasyon sıkıntısının giderilmesi amacıyla 2009 yılında 5902 sayılı Kanun ile merkezde Başbakanlığa bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), illerde ise doğrudan valiye bağlı İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri kurulmuştur. Bu kanun ile önceliği kriz yönetimi olan anlayış yerine, önceliği risk yönetimi olan anlayışa geçilmiştir.

Uluslararası Afet Yönetim Politikaları

Birleşmiş Milletler 90’ları, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki afet zararlarının azaltılabilmesi için uluslararası iş birliğinin geliştirilmesi amacını taşıyan “Uluslararası Doğa Kaynaklı Afet Zararlarının Azaltılması On Yılı” olarak ilan etmiştir. Bu misyona yönelik olarak yürütülen faaliyetlerin değerlendirildiği 1994 Doğa Kaynaklı Afet Zararlarının Azaltılması Konferansı’nda (Yokohama, Japonya) ise üye ülkeler “Daha Güvenli Bir Dünya için Yokohama Stratejisi ve Eylem Planı”nı oluşturmuşlardır. 2005 yılında Japonya’nın Kobe kentinde düzenlenen 2. Afetlerin Azaltılması Dünya Konferansı’nda 2005-2015 yılları arasında afetlerin neden olduğu zararların azaltılmasını amaçlayan Hyogo Çerçeve Eylem Planı (HÇEP) hazırlanmış ve Birleşmiş Milletlere üye 168 ülke tarafından benimsenmiştir.

Afet Yönetimi Mevzuatımız

Türkiye’de günümüze kadar daha çok kriz yönetimi ile ilgili farklı hukuki düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu düzenlemelerle, kriz yönetimi ile ilgili olarak değişik kamu kurum ve kuruluşları ile bazı dernek ve vakıflar görevlendirilmişlerdir. Ancak günümüzdeki kriz ve afet yönetimi mevzuatımıza ve örgütlenme yapısına göre afet kaynaklı kriz yönetimi örgütlenmesi iki ana kuruluş̧seklinde yürütülmektedir. Bunlardan ilki Bakanlar Kurulunun 30.09.1996 tarih ve 96/8716 sayılı Kararı ile çıkarılan Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yönetmeliği’ne dayanılarak kurulan Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi, diğeri ise 5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’a dayanılarak kurulan, Başbakanlığa bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığıdır. Ancak, 5902 sayılı Kanun ile afet yönetim sistemimizde hem afet yönetimi anlayışında bir değişikliğe hem de örgütsel anlamda farklı bir yapılanmaya gidilmiştir.

Türkiye’de Afet Yönetim Organizasyonu

AFAD merkez örgütlenmesi hizmet birimleri ve hukuk müşavirliğinden oluşurken taşra teşkilatı illerde valiye bağlı İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerinden (AADM) oluşmaktadır. Ayrıca 11 ilde Afet ve Acil Durum Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlükleri kurulmuştur. Yerel düzeyde koordinasyon sağlayacak İ ̇l Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu (İAADKK) ile İl Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezi (İAADYM) de kurularak yerel düzeyde koordinasyon ve iş birliği konusu geliştirilmeye çalışılmıştır.