Halk Eğitimi
Halkın katılımı olmadan afetlere karşı hazırlıklı olmanın mümkün değildir. Bu nedenle, STKlar, özel ve kamu kurum ve kuruluşları tarafından verilen afetlere hazırlık eğitimleri daha çok katılımcılığa ve beceriye yönelik olmalıdır; topluma ortak mesajlar verilmelidir. Diğer taraftan halkın, medya, özel sektör, vb.’nin katılımı olmadan afetlere karşı hazırlıklı olması beklenemez.
Bu nedenle de, artık toplumumuzu afetler ve acil durum yönetimi konularındaki yanlış ön yargılardan ve duygusal saplantılardan arındıracak, tutum ve davranışlarında iyi yönde köklü değişikliklere yol açabilecek kapsamlı eğitim ve öğretim çalışmalarının yapılması gerekiyor. Diğer bir deyişle, ülkemizde “İnsanlarımızı enkaz altından nasıl kurtarırız?” düşüncesiyle yapılan çalışmaların yerini, daha çok “İnsanlarımız enkaz altında kalmasın!” düşüncesiyle yapılacak olan çalışmalar almalı.
Temel Korunma Davranışları
Altın saatler kavramı tüm dünyaca kabul edilmiştir. Afet sonrası ilk 72 saat hayat kurtarma açısından en kritik saatlerdir. Bu süre altın saatler olarak adlandırılmaktadır. Afet sonrası kurtarılanların büyük çoğunluğu, ilk 24 saat içinde çevreden yetişen yakınları ve komşuları tarafından kurtarılmaktadır. Afetlere hazırlığın toplum tabanlı olmasının ne kadar önemli olduğu bu bilgi ışığında ne kadar doğru olduğu görülebilir.
Farklı afet ve acil durumlarda uygulanması gereken temel koruma davranışları vardır. Aşağıdaki davranış şekilleri herkes tarafından mutlaka öğrenilmelidir:
Çök-kapan-tutun: Deprem, uçak kazası, bomba patlaması ve bomba tehdidi, yıldırım ve hortum için uygulanır.
Kilitlen ve yat: Çevrede tehlikeli madde, ateşli silah sesi duyulduğunda, şüpheli veya tehlikeli kişi ya da keskin nişancı riskleri ortaya çıktığında uygulanır.
Yerinde sığınak: Tehlikeli madde ve KBRN sızıntı veya serpinti, duman, ateşli silah sesi, keskin nişancı tehlikesi veya şiddetli fırtınalarda uygulanır. Dışarı çıkmanız söylenene kadar banyo, tuvalet gibi küçük mekanların içerisinde kalın ve içeride hava girişini ıslak havlu, koli bantları, vb. ile kesip güvenli bir sığınak oluşturun.
Tahliye: Yangın anı, deprem ve patlama sonrası, sel/su baskını öncesi ve anı; kimyasal kazalar, terör/bomba tehdidinde ve heyelan öncesinde bina ve /veya yerleşim birimlerinde uygulanır.
Bilinçlendirme Kampanyaları
Bilinçlendirme kampanyalarının ve kamu spotlarının halk eğitimlerindeki önemi tartışılamaz. Bu nedenle, Valilik ve Belediye gibi yerel yönetimlerinde de, “Herkese afetlere hazır olunca, afetlere hazır olacağız” ilkesiyle yola çıkması halkın kendi bireysel güvenliğini sağlaması, eğitimler yapması gerekmektedir.
Bu bölümde açıklandığı üzere bilinçlendirme kampanyaları ile halk eğitiminde hedef kitlenin (alan, kültür düzeyleri, eğitimleri, bilginin teknik içeriğin) de tespit edilmesi ve hangi araçlarla onlara ulaşılacağının doğru bir şekilde belirlenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda bilinçlendirme kampanyaları aşağıdaki gibi dört adımda gerçekleştirilir:
- Tehlike ve risk araştırması
- Kitle analizi
- Geliştirme/uygulama
- Değerlendirme
Kamu Spotları
Halkı bilinçlendirme araçlarından biri de kamu spotlarıdır. Toplumsal bilinçlendirme kampanyaları düzenlenecek olan çeşitli seminerler, konferanslar, şenlikler, spor yarışmaları ve TV/ yazılı medya yolu ile yürütülebilir. Kampanyada görselliğe yer vermek, ilgi uyandırmak ve tekrarlar yapmak çok önemlidir.
Bunun için afetlere hazırlıkta yapılan çalışmaların ve gerekli olan bilgilerin halka (medya araçlarıyla, posta, sergi ve fuarlar, toplantılar, vb. şekillerde) ulaştırılması, halktan görüş ve öneriler (anketler, araştırmalar, halk toplantıları, vb. şekillerde) toplanarak katkı alınarak karar verme sürecine katılımcılığın sağlanması gerekmektedir
Bu nedenle yerel yönetim ve idareler tüm medya araçlarını kullanarak ve mevsimsel olarak ortaya çıkan afetlerinde zamanlarını göz önüne alarak kamu reklamlarıyla afet bilinci oluşturma yıllık iş planı hazırlayıp uygulamalıdır.