Travma Olaylarında Psikolojik Yardım Becerileri

Travma, bireyin fiziksel ve psikolojik varlığına ve bütünlüğüne tehdit oluşturan, inanç ve güven sarsılmasına, kayıp ve zararlara sebep olan, kişinin psikolojik ve sosyal dengesini bozan ve genelde kontrol dışı olarak gerçekleşen yıkıcı nitelikteki olayların sonucu olarak tanımlanabilir.

Travmatik bir olay herhangi bir afet yaşantısına dayandığı gibi beklenmeyen anda gerçekleşen bir yakının kaybı ve ciddi yaralanma ve ölümle gerçekleşen bir olay veya kazayı yaşamak veya tanık olma sonucunda da gerçekleşebilen süreçleri içermektedir. Travmatik yaşantı geçirmiş olan bireyler bu durumdan psikolojik olarak çok yönlü bir şekilde etkilenebilmektedirler. En belirgin gözlenen belirtiler arasında suçluluk, kaygı, yoğun korku, dehşet, çaresizlik ve öfke duyguları gösterilebilir. Buna ek olarak kabuslar görme, kolay irkilme, çabuk sinirlenme, yabancılaşma ve kaçınma tepkileri de yoğun bir şekilde gözlenebilmektedir. Bu tepkiler yaşanılan travmanın boyutuna, bireyin onu anlamlandırma durumuna, kişilik yapısına, psikolojik sağlamlığa ve bireyin sosyal destek kaynaklarına göre artabilmekte veya azalabilmektedir. Birey açısından koruyucu faktörlerin artması bireyin psikolojik olarak travmadan daha az etkilenmesini sağlarken risk faktörlerinin artması bireyin travmaya verdiği psikolojik tepkilerin yoğunluğunun artmasına sebep olabilmektedir. Travma sonucunda bireyde gözlEnen psikolojik rahatsızlıkları akut stres bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, uzatılmış yas ve anksiyete ve depresyon gibi rahatsızlıklar şeklinde sınıflandırmak mümkündür. Bu rahatsızlıklar arasında en ciddi etkileri olan travma sonrası stres bozukluğudur ve bu bozukluk travmadan çok uzun bir zaman sonra bile bireyin yaşantısını etkileyebilir.

Travmatik yaşantı genel olarak şok dönemi, tepki dönemi, işlemleme ve üzerinden geçme dönemi ve iyileşme ve yeniden oryantasyon dönemi olarak dönemlere ayrılmaktadır. Psikolojik şok dönemi, travmadan sonraki ilk 24 saati kapsamaktadır ve bu evrede birey genelde yoğun korku ve dehşet duyguları yaşamaktadır. Buna bağlı olarak mantıklı düşünememe de sıklıkla gözlenen diğer husustur. Tepki dönemi ise travmadan sonraki bir haftalık süreci ve bu süreçteki davranışları kapsamaktadır. Bu evrede yoğun kaygı, öfke, sinir, suçluluk, utanç ve yalnızlık hissi gibi tepkiler gözlenmektedir. Tepki evresi yoğun kaçınma davranışlarına sahne olmaktadır. İşlemleme ve üzerinden geçme evresi ise bireyin artık yas sürecine girdiği evreyi kapsamaktadır. Bu evre bireyin yavaş yavaş normal yaşam rutinine dönmeye yöneldiği bir evredir. İyileşme ve yeniden oryantasyon dönemi ise travmanın etkilerinin atlatılmaya başladığı evredir. Birey bu evrede yeniden sağlıklı düşünmeye ve gelecek perspektifi oluşturmaya başlar. Yeniden iyileşme evresi kimi bireylerde travmadan iki hafta sonra kimilerinde bir ay sonra başlamaktadır ancak genel itibarıyla bu evrenin başlangıcı bireyin psikolojik sağlamlığı ve travmanın etkileri ile yakından ilişkilidir.

Müdahale seçenekleri ise psikolojik ilk yardıma bağlı olarak hazırlık, temas ve bağlantı kurma, güvenlik ve rahatlık sağlama, sakinleştirme ve dengeleme sağlama ve diğer yardım süreçleri şeklinde sınıflanmaktadır. Hazırlık aşamasında müdahale sağlayacak olan birey ve kurumların ortak karar ve uygulamaları planlamaları, temas aşamasında travma geçirmiş olan bireye ulaşılarak travma hakkında konuşturulması, güvenlik ve rahatlama aşamasında bireyin bozulan güvenlik algısının yeniden tesis edilmesi ve kaçınma tepkilerinin azaltılması, sakinleştirme aşamasında psikolojik yardımın tam anlamıyla sunulmaya başlanması ve iyileşmeye yönelik adımların gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır.

Son aşamada ise bireyin ihtiyaç, beklenti ve kaygıları üzerine odaklanılarak travmanın etkilerinin azaltılması sağlanmalıdır. Psikolojik yardım süreçlerinde özellikle iki haftayı aşan anormalliklerde psikolojik desteğe psikiyatrik tedavinin de eklenmesinde yarar bulunmaktadır. Travma süreçlerinde uygulanan psikolojik destek süreçlerinin genel olarak bilgilendirme, depriefing grupları, iyileştirici hikâyeler, güvenli yer uygulamaları, gevşeme egzersizleri, Basic-PH çalışmaları ve psikolojik danışma uygulamaları şeklinde gerçekleştiği söylenebilir.